Adet Ağrısı Nedir, Nasıl Tedavi Edilir?
Adet ağrısı nedir, nasıl tedavi edilir? Sorusu kadınlar ve genç kızlar arasında en çok çözüm bulmaya çalışılan konular arasında yer alır. Çok eski dönemlerde genç kızların, kadınların adet ağrılarını gizlenmekte olduğu bilinmektedir. Günümüzde adet ağrıları yüzünden önemli oranda kadın hastanelere gitmekte ve iş gücü kaybı yaşanmaktadır. Ağrılı adet olduğu zaman özellikle kasık bölgesinde, alt karında ve bel bölgesinde kramplar, bulantı, kusma, baş ağrısı, ishal gibi şikayetler ve şiddetli ağrı görülmektedir. Genç yaştaki kızlara bu konunun, bu çeşit ağrıların olabileceği ve bunun altında patolojik bir sebepten dolayı ciddi rahatsızlık var psikolojisiyle hareket edilmemesi gerektiği öğretilmelidir. Bazı genç kızlar sadece bu nedenden dolayı kimseye söylemek istemediklerinden adet dönemlerinde bu ağrılardan okula gitmemektedir. Hâlbuki primer tipi adet ağrılarının ilaçla giderilebileceği öğretilmelidir. Bu şikayetler uygun şekilde tedavi edildiğinde büyük çoğunlukla kişilerin yaşam kalitesi düzelebilmektedir.
Adet döngüsü sırasında rahim iç zarı bazı hormonlarla beslenir ve kalınlaşır. Buradaki amaç oluşacak olan embriyonun rahatlıkla rahime yerleşmesini sağlamaktır. Hamilelik döneminde rahimde bebeğin yuvası için oluşturulan dokunun normal zamanlarda gebelik oluşmazsa (hamile olunmadığı zaman diliminde) bu döngünün sonunda kalınlaşan doku atılmaktadır, bu dokunun atılması adet görme olarak bilinmektedir. Atılan dokunun vücudu daha kolay terk etmesi için rahim dokusundan prostaglandin denilen ağrılara ve kasılmalara yol açan bazı maddeler salgılanmaktadır. Bu maddeler adet olayını kolaylaştırırken kadınlarda ağrıya da neden olmaktadır. Uterus, rahim bölgesi düz, pürüzsüz kas liflerinden oluşmaktadır. Adet dönemlerinde bu kaslar çekilme ve kasılma gösterir ve bu olay kişiye ağrı verebilmektedir. Bu kasılmaları rahimde bulunan yukarıda bahsedilen prostaglandis denilen düzenleme enzimleri tetikler. Adet esnasında oluşan ağrı rahimde bulunan kaslardaki döngüsel kasılma ve değişimden kaynaklanmaktadır.
Adet Ağrısının Nedenleri
Adet olma esnasında ağrılar olabilir bununda çeşitli nedenleri vardır. Adet ağrısı çoğu zaman bir hastalığa işaret etmez. Özellikle doğum yapmamış kadınlarda daha genç kızlık dönemlerinde ilk adetin başlaması ile ortaya çıkan birincil tip adet ağrıları ( primer dismenore ) denilen herhangi bir hastalıktan kaynaklanmayan, nedeni belli olmayan adet sancısına çok sık rastlanır. Bu çeşit ağrılar kadınlarda ve genç kızlarda sıklıkla görülür. Genç kızların %50-%90 arasında bu çeşit adet ağrıları görülür. Bu grupta tedavi için genellikle cerrahi tedavi gerekmez, medikal ilaç tedavisi ile ağrılar giderilebilir. Doğum yaptıktan sonra ağrılı adet miktarları azalır, ikinci doğumdan sonra hemen hemen hiç kalmaz. Ayrıca miyom denilen, rahimde anormal bir şekilde artan düz kasların çoğalması adet ağrılarına neden olabilir. Rahim dışında takılan hormonsuz bakırlı spiraller de adet ağrısına yol açabilir. Hormonlu spiraller bilakis adet ağrılarını azaltabilir. Birçok kadın adet dönemlerinde duygusallaşır ve kramp şeklinde ağrılar (primer dismenore) görebilir. Bu dönemlerde rahatsız edecek kadar ağrısı varsa ağrıları gidermek için kişi istirahat etme, uyuma, ayağının altına sıcak su torbası koyma, ılık su ile duş alma gibi sıcak su uygulamaları yapabilir.
Araştırmalar kronik olmayan adet ağrılarının giderilmesinde doktor gözetiminde ısı terapisinin faydalı olabileceğini göstermiştir. Bu yöntemin kronik olamayan hastalarda dönemsel ağrıları giderdikleri gözlemlenmiştir. Bu yüzden ısıtma yastıkları dönemsel ağrılara çözüm olabilir. Ödem sökücü yeşil çay, maydanoz, kuşburnu gibi takviye gıdaları ,yüzme, hafif egzersiz sporları ağrıyı bir miktar azaltabilir hala bir sonuç alınmazsa ağrı kesicilerle, doğum kontrol hapları ile tedavi yoluna gidilir. Birincil adet ağrıları denilen primer dismenore tipi ağrıları 3-6 ay arasında doğum kontrol hapları kullanıldığında adet ağrılarını %80 oranlarında azalttığı kanıtlanmıştır. Adet ağrıları esnasında magnezyum takviyesinin de ağrılara iyi geldiği tespit edilmiştir.
Bu uygulamalarla rahatlama sağlanmıyorsa adet kanamalarının başlamasından yıllar sonra oluşan ikincil ağrılı adet tablosu (sekonder dismenore) denilen bir nedene bağlı olan adet sancılarında; ultrasonografi ve jinekoloji uzmanı doktorunuzun muayene incelemesi sonucunda adet sancısına neden olabilecek çeşitli hastalıklar saptanabilir. Bu tür kişilerde genç kızlık dönemlerinde adet ağrıları ile ilgili hiç sorun olmamasına rağmen daha sonraki yıllarda adetlerle beraber bir şikayetin ortaya çıktığı gözlemlenmiştir. Bu tür şikayetlerin ciddiye alınması gerekmektedir. Kişide genç kızlık dönemlerinde baştan şikayetleri olmamasına rağmen belli bir zaman sonra ileri yaşlarda ağrılı adet görmesi genellikle bir başka hastalığın göstergesi olabilir. Buradaki organik bozuklukların tespit edilmesi önemlidir.
Adet Sancısının Arkasında Başka Bir Hastalık Olabilir Mi ?
Adet ağrısı nasıl tedavi edilir? Şiddetli adet sancısı kişiyi hastanelik edecek ve iğneler yaptıracak şekilde tekrarlıyorsa kişide ciddi rahatsızlık olup olmadığı jinekologlar tarafından tahlil edilmelidir. Bazen aileler bu gibi ağrılı adet sancısının olmasını normal karşıladıklarından ya da kişiler değişik değişik hekimlere başvurarak tedavi sürecini uzatarak farklı yerlerden şifa aradığından süreç uzamakta istatistiki olarak yapılan çalışmalar ikincil ağrılı adet (sekonder dismenore) tanısının konmasını 7-9 sene arasında değişmekte olduğunu göstermektedir.
Bu tür şikayetlerde altta yatan etken tespit edilip tedavi edildiği zaman adet sancıları ortadan kalkar. Burada sebep daha çok rahimde oluşan bir takım yapılar ve hastalıklardır. Bunlar rahim içerisinde yerleşen büyük kolitler, polipler, enfeksiyonlar, rahimdeki miyomlar, yumurtalıklardaki kistler, tümörler olabilir. Bu bozukluklar ultrasonografik muayeneler ile ortaya çıkarılır. Bu tür rahatsızlıklarda Nonsteroid Antinflamatuarlar denilen ağrı kesici ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar adet başlamadan önce kullanıldığı taktirde çok daha etkili olduğu görülmektedir. Servikal Stenoz denilen rahim ağzı tıkanıklarında rahim ağzı kanalın açılmasına yönelik işlemler ağrıları azaltmaktadır.
Adet Esnasında Neden Ağrı Olur?
Adet ağrısı neden olur? Kadınların birçoğu adet oldukları dönemleri ağrılı ve sancılı geçirirler. Çünkü rahim adet döneminin sonunda kanamayı kesmek için kasılma hareketi yapar bu hareket bazen ağrıya neden olabilir. Bu ağrı bazen çok ciddi seviyelere ulaşabilir. Bu ağrı genellikle karın bölgesinin alt tarafında meydana gelmektedir. Ağrı bazen kasıklara vurur bazen de sırtın alt taraflarında şiddetlenir. Düşük seviyelerde olan ağrılar normaldir ancak kişiyi rahatsız edecek derecede yüksek seviyelerde olan ağrılar normal değildir ve tıp dilinde ağrılı adet ‘dismenore’ olarak tanımlanır. Adet bölgelerinde 2-3 günden fazla ciddi ağrı, kasılma ve kramp geçiren kadınların jinekologlarını görmeleri tavsiye edilmektedir.
Bu süreçte gebelik olmayınca doku kalınlaşır, damarlanır, büyür ve rahimden ayrılır. Bu dokunun dökülebilmesi için rahim iç tabakasında bazı maddeler (prostaglandinler ) salgılanır ve bu maddeler kana karışır. Prostaglandin salgılanırken vücutta ağrı yapar. Birincil ağrılı adet şekillerinin tedavisinde prostaglandin denilen maddenin sentezini engelleyen ilaçlar kullanılmaktadır. Ağrı kesiciler olarak ifade edilen ilaçların çoğunluğu birincil ağrılı adet şekillerinde önemli oranda tedaviye cevap vermektedir. Adet başlar başlamaz ağrı kesiciler kullanılmaya başladığında ve günde üç kez iki üç gün alındığında çoğunlukla ağrılı adetler düzelir. Ağrı kesicilerden fayda alınmazsa hormonal ilaçlardan faydalanılır. Eğer kişi evli ve doğum kontrolü istiyorsa doğum kontrol hapları ve doğum kontrol iğneleri bu amaçla kullanılabilmektedir. Bu çeşit tedavilerde ağrılı adet tablosunu çoğunlukla iyileştirmektedir. 100 kişiden 60-70 kişide normal adet sancıları görülür. Bazı şanslı kişilerde adet ağrısı olmaz. Ağrının diğer sebebi bu dokunun rahimden ayrılabilmesi için tıpkı doğum esnasında olan kasılma gibi rahim kasılır ve bu da ağrıya neden olur.
Devam Eden Adet Ağrılarının Tedavisi
Devam Eden adet ağrılarının tespitinde öncelikle kişinin anatomik bir bozukluğu, yumurta kistleri, rahim büyümesi, rahim içi zarının rahim durumunda oluşması durumu ( endometriozis )var mı? Gibi sorulara cevap aranır. Bu tür devam eden adet sancılarının tedavisi iki türlüdür:
- Cerrahi Yöntemlerle
- İlaç Tedavisi ile
İlaç tedavileri de iki türlü olarak kendi içinde ayrılmaktadır.
İlaç Tedavisi
Hormonal tedavi ya da ağrı kesici yoluyla tedavi şeklinde uygulanır. Her kişinin tedavi yöntemi farklıdır. Bazı kişilerde ağrı kesici yeterli olmaktadır. Ağrı kesicileri adet başlangıcından itibaren adet süreci boyunca kullanılır. Ağrı kesiciler yeterli gelmezse hormonal tedaviye geçilir. Bu tedavi çeşidi de iki türlüdür: Birinci yöntemde ilaçlarla hormonal baskılama yapılır ya da doğum kontrol hapları ile tedavi şekli vardır. Eğer hormonal tedaviden de cevap alınamazsa o zaman laparoskopik cerrahi tedavi yoluna gidilir.
Laparoskopik Cerrahi
Laparoskopik cerrahi hem estetik açıdan hem de erken taburcu olma açısından uygundur. Bu cerrahi yöntemde; göbek bölgesinden teleskop ile girilir ağrılı olabilecek patolojik alanlar tespit edilir. Dolayısı ile ağrılı adet sancılarının küçümsenmemesi gerekmektedir. Bazı hastalarda doğuştan rahim anormallikleri olabilir, bu tür durumlarda kişinin adet görmemesi, yani içeride atılması gereken kan dışarıya atılmamaktadır. Sebepleri araştırıldığında dişi bebeğin anne karnında gelişmesi esnasında bir sorun olmuştur ve dişi bebek rahim gelişmesini tamamlayamamıştır. Bu gibi durumlarda basit bir muayene ile tıkanma yeri tespit edilerek açılır ve kanamanın dışarıya yapılması sağlanır.
Ağrı olduğu zaman kasık bölgesine sıcak uygulaması ve masajlar kasın gevşemesine neden olduğundan rahatlama görülür. Burada dikkat edilmesi gereken husus suyun sıcaklığı 40 derece civarında olmalıdır. Aşırı derecede sıcak su uygulanması olursa karın duvarında zedelenme olabilir. Ancak ağrının olmaması için ya kana salgılanan prostaglandin maddesinin oluşumunun engellenmesi ya da rahimdeki kasılmayı önlemek gerekir. Burada çözüm olarak ilaç verilerek yukarıda bahsedilen prostaglandin maddesinin vücutta yapılması önlenerek adet ağrısı giderilmeye çalışılır. Tüm ağrı kesiciler bu maddenin yapılmasını önler. Ağrı kesici alınınca ilk bir saat ağrı hemen kesilmez çünkü kana karışmış olan prostaglandin maddesine yeni alınan bir ağrı kesici bir şey yapamaz. Bir saat sonra ağrı kesici etkisini gösterir ve sekiz saat boyunca ağrı oluşumu engellenir. İlaçlar düzenli kullanıldığı taktirde adet sancısı çekilmeyecektir. Adet olunur olunmaz ağrı beklenilmeden ağrı kesici ilaçlar her sekiz saatte bir düzenli kullanılacak şekilde kullanılmaya başlanır ve prostaglandin maddesi salgılanmadan oluşumu engellenir. Bu usul ile adet engellenmez, yine adet görülür ancak dökülecek tabakanın daha fazla kalınlaşmadan vücuttan atılması sağlanır.
Geçmeyen Adet Ağrılarında Ne Yapmalı
Ağrı ve kramplar çok ciddi seviyede ise yumurtalıklarda iltihap veya kist olabilir. İltihap ve kist olan kadınların adetleri de sancılı geçebilir. Adet sancınız çok sancılı geçiyorsa muhakkak kadın doğum uzmanına gitmeniz gerekmektedir. Öncelikle ultrasonla bu ağrıya neden olabilecek kist veya başka bir neden var mı diye konu araştırılır. Araştırma neticesinde her şey yolunda, bir problem yok denildiği taktirde yukarıda anlatılan ağrı kesici çözüm yolu denenir. Ayrıca Endometriozis (çikolata kisti) denilen rahim içi doku bozukluğu olan, rahimin içini döşeyen tabaka ve dokunun rahim dışında başka bir bölgede büyümesi sonucu içi kanamalı bir kist oluşması sonucunda ağrı oluşabilir, bu husus ciddiye alınması gerekir. Mutlaka ayrıntılı inceleme yapılması gerekmektedir. Çünkü karın içinde yapışıklıklara neden olup ilerleyen zamanlarda çocuk olmamasına neden olan şikayetlere yol açabilir. Bu sorun giderilmezse kısırlık problemi ortaya çıkabilir. Bu nedenden ileri tetkikler yapılması gerekebilir. Gerekirse bu soruna neden olan endometriotik odakların ameliyatla alınmalıdır.
Hiçbir sebep bulunamaz ve ağrılar giderilemezse; o zaman kapalı ameliyat (kansız ameliyat) olarak bilinen laporoskopik ameliyatla fiber optik teleskop ile presakral nörektomi denilen ağrı liflerinin yakılması işlemi yapılabilir. Bu ameliyat açık ameliyatlara nazaran çok daha az ağrılı geçer ve hasta daha çabuk iyileşir, hasta üzerinde minimum kesikle ameliyat gerçekleştirilir. Eğer rahim içinde gelişen bu doku rahimin içi kas dokusunda gelişirse adenomyosis denilen hastalık ortaya çıkar. Adenomyosis hastalığında miyom adı verilen kitleler oluşup dokuyu tahrip edebilir.
Polikistik Over ve Adet Ağrısı
Diğer görülen ağrı nedenlerinden biri de Polikistik Over Sendromudur. bu sendromu yaşayan kadınlarda adetler sancılı ve şiddetli geçebilir. Bu sendromda yumurtlayamamaya bağlı olarak kasık bölgesinde, alt karın bölgesinde, kalçalarda ağrı meydana gelebilir. Polikistik Over sendromu Endometriozis (çikolota kisti) ile karıştırılmaktadır. Polikistik Over Sendromunda çok fazla yumurta bulunmakta olup bir yumurtlayamama probleminden ortaya çıkan hormonlarda bir dengesizlik olur ve bundan dolayı ağrılar oluşur. Beyin bölgesinde bulunan hipofiz bezlerinden yumurtalığı yöneten hormonlar salgılanır, bu hormon yumurtalık içinden bir yumurtayı seçer ve bu yumurtanın büyümesini sağlar. Büyüyen ve gelişen yumurta rahim iç zarının gebeliğe hazırlanması için östrojen hormonu salgılar. Yumurta gelişimini tamamlamaz ise östrojen hormonu vücutta az kalmaktadır. Östrojenler az kalınca erkeklerde tüylenme kas ve kemik yapımını oluşumunu sağlayan testosteron hormonu ve hormonlar topluluğu olan androjen normalden daha fazla olur ve bu husus vücutta ciddi miktarda sivilce ve erkek tipi olan alın bölgesinde saç dökülmesine neden olabilir.
Polikistik Over sendromu olan kadınlarda santral bölgesi denilen göbek bölgesinde erkek tipi bir yağlanma, bir obezite görülmektedir. Bu sendromdan dolayı hamile kalamama problemleri ortaya çıkabilir. İlaç tedavisiyle horomonal denge sağlanır bu arada sendromu yaşayan kişiler tarafından diyet ve fiziksel aktivite yapılması gerekmektedir. Medikal ilaç yolu ile tedavi olunmazsa laparoskopik kapalı yöntemle ameliyat ile soruna çözüm aranır. Tedavilerde %80’i ağrı kesici ilaç tedavisine cevap verir. Ağrı kesiciler ile adet ağrılarınız geçmezse doktor kararı ile doğum kontrol hapları adet ağrılarını kesmek için kullanılabilir. Daha ileri yaşlarda kadınlarda hormon içeren spirallerde adet sancısını gidermek için kullanılabilir. Alternatif çözümleri denemeden önce muhakkak doktor tavsiyesi ile uygulamaya geçmelidir.
Adet Sancısı Olan Dönemde İletişim
Kadınların adet dönemlerinde “ Adet Ağrısı Nedir, Nasıl Tedavi Edilir? ” konusunu bilen erkekler ve kadınlar arasındaki iletişim daha kaliteli ve daha anlayışlı geçecektir. Çünkü ömür boyunca karşılaşılan bir durumda eşlerin ,her iki tarafın bilinçli olması ilişkinin sağlığı açısından uzun vadede olumlu sonuçlar verecektir. Bazı kadınlar ağrılı adet sancıları görürler ancak arkadaşlarına dahi anlatmaktan çekinirler, korkarlar. Bu nedenlerden dolayı psikolojik olarak başlayan bu gerginliğin kadınlarda şiddetli baş ağrılarına neden olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmalar neticesinde ağrılı adet sancılarının %60-70 civarı nedeninin psikolojik nedenlerden, korku ve endişelerden kaynaklanmakta olduğu ve % 30-40 civarının fiziki bir nedenden kaynaklandığı görülmüştür. Annelerin küçük yaşlarda kız çocuklarına doğal, normal bir anlatımla anlatması faydalı olmaktadır, bu sayede kız çocuklarının özgüveni artmaktadır.
Uyumlu anne-kız ilişkisinin ergenlik yaşındaki kişilerin stresini azalttığı ve psikolojilerini dengeli tutarak gereksiz panik ve korkuların önüne geçildiği görülmüştür. Ağrılı adet görme ile adet öncesi gerginlik karıştırılmaktadır. Ağrılı adet, adet döneminin özellikle bir ve ikinci günleri kasık ağrısı olarak kendisini gösterir. Adet öncesi gerginlik ise bazı kişiler adet dönemlerinde aşırı huzursuz olmakta, depresyona girmekte, göğüslerde ağrı, kızgınlık, uykusuzluk meydana gelmektedir. Bu gerginliği adet ağrılarından kaynaklanıyor olarak değerlendirip kadınların hastanelere, acillere geldikleri görülmektedir. Adet dönmelerde kadınlara daha anlayışlı davranmak gerekir. Okul dönemlerinde rapor alarak okuldan öğrenci statüsü ile izin alabilse de çalışırken bu esnekliği kadınlar görmemektedir. Bu sorunu fiziksel bir sorun olarak kabul edip İtalya, Filipinler, Tayvan ,Çin, Güney Kore, Endonezya’da ayrıca “yıllık regl izin hakkı “tanımışlardır.
Adet Ağrısı Nedir, Nasıl Tedavi Edilir? sorusunun cevabını bilen bu konuyu araştırmış, belli bilinç seviyesine ulaşmış bayanların hayat kaliteleri de artacaktır. Ayrıca ağrı kesicilerin denemesi neticesinde de dönemsel adet ağrıları tedavi edilebilir.