Böbrek taşlarının sebep olduğu ağrı doğum sancısından bile daha şiddetli bir şekilde tarif edilmektedir. Farklı sebeplerden dolayı meydana gelebilen böbrek taşları; taşın büyüklüğüne, tipine ve bulunduğu bölgeye göre farklı yöntemler ile tedavi edilebilmektedir. Bu yazımızda sizler için böbrek taşı ve belirtileri hakkında detaylı bilgi vereceğiz. Böbrek taşı belirtileri hissedildiği durumda direkt olarak bir doktora muayene olmalısınız.
Böbrek Taşı Nedir?
Omurganın her iki kısmında da fasulyeye benzeyen şekli olan böbrekler atık olan ürünleri kandan uzaklaştırmak ile görevlidir. Temizlenmiş olan kan daha sonra vücuda geri aktarılmaktadır. Atık ürünler ise idrar yolu ile vücuttan atılmaktadır. Kanın temizlenmesi sırasında tuz ve minerallerden oluşan sert tortular böbrek taşlarını meydana getirmektedir. Nefrolitiyazis ya da renal lithiasis adı verilen böbrek taşları tek bir böbrekte oluşabileceği gibi iki böbrekte de ortaya çıkabilmektedir.
Böbrek Taşı Belirtileri Hangileridir?
Böbrek taşları genel olarak idrar yolu yani üretere girdikleri dönemde belirti göstermektedir. Böbrek taşları düşürülme zamanında üreterde yapmış oldukları tıkanıklık nedeni ile ağrı oluşmaktadır. Fakat bazı küçük böbrek taşları herhangi bir belirtiye sebep olmadan idrar yolu ile atılabilmektedir.
• Böbrek taşı belirtileri başında şiddetli bir ağrı gelmektedir. Ağrı sırtta, böbrek bölgesinde, alt karın bölgesinde, kaburgaların altında ve kasıklarda meydana gelebilmektedir. Sık idrar hissi ve idrar yaparken ağrı yaşanabilmektedir. Ağrı yoğunluğu değişebilen ve dalgalar halinde hissedilebilmektedir.
• İdrar kokusunda ve renginde değişiklik meydana gelebilmektedir.
• Kusma ve mide bulantısı olabilmektedir.
• Normalden daha fazla idrara çıkılabilir ya da sık sık idrara çıkma hissi olabilmektedir. İdrara çıkış sayısında artış yaşanmasına rağmen idrar miktarında azalma görülebilmektedir.
• İdrar yaparken yanma hissi
• Böbrek taşı enfeksiyona sebep olduysa idrar rengi koyulaşır ve bulanıklaşır. Üşüme- titreme ve ateş görülebilmektedir.
Böbrek Taşı Neden Oluşur?
Böbrek taşı oluşmasından birden daha fazla faktör rol oynamaktadır. Böbrek taşı oluşumundan birden daha fazla faktörün bir arada bulunması riski artırabilmektedir.
• Yetersiz miktarda sıvı alımı: Vücuda yeterli olan miktarda su bulunmaması böbrek taşı oluşmasında oldukça önemli bir etkiye sahiptir. Gün içerisinde yeterli miktarda su içilmemesi idrar ile atılan taş öncüsü olan maddelerin yoğunluğunu arttırmaktadır. Bununla birlikte idrarı asidir bir hale getirebilmektedir. Bu durum böbrek taşı oluşumunun meydana gelmesine sebep olmaktadır.
• Cinsiyet: Erkek bireylerde kadınlara oranla daha fazla miktarda böbrek taşı oluşmaktadır.
• Genetik: Bireyin ailesinde de böbrek taşı olması genetik açıdan böbrek taşı oluşumuna yer açar.
• Daha önce böbrek taşı olan hastalarda tekrardan böbrek taşı oluşma ihtimali yüksektir. Özellikle 25 yaşından önce geçirmiş olan hastalarda bu durun daha sık görülür.
• Beslenmemiz ise böbrek taşı oluşumundaki bir başka sebeptir. Protein, sodyum ve şeker açısından yüksek beslenme düzeyi bu hastalığın ortalaya çıkmasa sebep olan etkenlerden biridir.
• Sindirim sistemi ameliyatı geçirmiş insanlarda bu hastalığın ortaya çıkma oranı artmaktadır.
• Tek böbrekli olmakta bu hastalığın riskini çoğaltır.
• İdrarda sistin, oksalat, kalsiyum veya ürik asit oranlarının artması sonucunda da böbrek taşı oluşma ihtimali artar.
• Sıvı birikimini azaltmak amacıyla kullanılan ilaçlar da böbrek taşı riskini artırır.
• Çok fazla idrar yolu enfeksiyonu geçirmiş olan kişilerde, Chron hastalığı, hiperparatiroidizm, medüller sünger böbrek, renal tübüler asidoz ve dent hastalığı gibi hastalıklar bu hastalığın oluşmasını sağlayabilir.
• D vitamini ve kalsiyum hapları kullanmak böbrek taşı riskini arttır.
Böbrek Taşı Teşhisi Nasıl Yapılır?
Böbrek taşı teşhis ederken ürolojik doktorların önemi fazladır. Böbrek taşı belirtileri ürolojik doktorun yaptığı testler bu hastalığın belirlenmesini sağlayabilir. Fakat böbrek taşı hastalığının tamamen belirlenmesi için birtakım tetkikler yapılır.
Kan Testi
Böbreklerin doğru bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol etmek amacı ile kan testleri yapılmaktadır. Özellikle de kandaki kalsiyum ve ürik asit gibi böbrek taşı oluşmasında etkili olabilecek maddelerin oranları incelenmektedir.
İdrar Testi
Bu tetkik sayesinde idrarda enfeksiyon ve kan varlığı tespit edilebilmektedir. Böbrek taşına eşlik edebilen hastalıkların belirlenebilmesi ve teşhisini netleştirebilmek amacı ile idrar testleri önemli ayrıntılar verebilmektedir. Ayrıca 1 günlük olan idrar toplama testleri de uygulanabilmektedir. İdrar toplama testi ile idrarda taş oluşumuna sebep olabilecek ya da engelleyecek olan maddeler tespit edilebilmektedir.
Görüntüleme Yöntemleri
Böbrek taşlarına görüntüleme yöntemleri sayesinde teşhis koyulabilmektedir. Görüntüleme yöntemleri ile böbrek taşlarının teşhis edilmesinde farklı yöntemler de kullanılabilmektedir.
Bilgisayarla Tomografi
Küçük taşlar bile dahil olmak üzere idrar yolu ya da böbrekteki taşların boyutu ve yeri belirlenebilmektedir. Böbrek ve çevre organlarda bulunan farklı bir rahatsızlığın varlığı bilgisayarlı tomografi ile belirlenebilmektedir.
Ultrason Yöntemi
Ultrason yönteminde yüksek frekanslı olan ses dalgaları kullanılmaktadır. Bu yöntem ile böbrek taşları ile ilgili detaylı bilgi elde edilebilmektedir. Güvenilir ve hızlı sonuçlar ultrason ile alınabilmektedir. İdrar yoluna girmiş olan taşlar ve çok küçük olan taşlar bu yöntem ile bazı durumlarda gözden kaçabilmektedir. Fakat ultrasonografi radyasyona kişilerin maruz kalmaması için hamile olan kişilerde tercih edilmemelidir.
Böbrek Taşı Analizi
Daha önceden idrar yolu ile atılmış olan bir taşın üroloji doktoruna götürülmesiyle birlikte böbrek taşının iç yapısının hangi maddeler ile oluştuğu test edilebilmektedir. Çorap, gazlı bez ya da süzgece idrar yaparak vücuttan atılan taşlar toplanabilmektedir. Laboratuvar ortamında taşın incelenmesi ile tekrardan taş oluşumunu engelleyecek olan tedavinin uygulanması hakkında doktora fikir vermektedir.
Böbrek Taşının Oluşmasını Engellemek İçin Neler Yapılmalıdır?
Böbrek taşlarının oluşma sebepleri birbirinden farklılık gösterebilmektedir. Özellikle de beslenme şekillerine göre alınacak olan önlemler oluşacak böbrek taşına göre çeşitlilik gösterebilmektedir.
Gün içinde yeterli olan düzeyde su tüketilmesi böbrek taşlarının önlenmesi için alınan önlemlerin başında gelmektedir. Günlük idrar çıkışı miktarından daha fazla su tüketiminin yapılması gerekmektedir. Gereken durumlarda üroloji hekimi idrar çıkışının ölçülmesini isteyebilmektedir. Kuru ve sıcak olan iklimlerde yaşayan, sık sık egzersiz yapan kişilerin daha fazla miktarda su tüketmesi gerekmektedir. İdrar renginin berrak bir hal olması yeterli miktarda su tüketildiğini işaret etmektedir.
Böbrek taşının türüne göre diyetisyen ve üroloji doktoru ile görüşerek uygun olan bir beslenme şekli düzenlenebilmektedir. Beslenme düzeni oluşturulduğu sırada dengeli beslenmenin kuralları unutulmamalıdır.
Günlük olarak tuz tüketimi azaltılarak böbrek taşı oluşumu olasılığını düşürmesi ile birlikte kalp ve damar hastalıkları ve hipertansiyon başta olmak üzere pek çok hastalığının riskini de azaltmaktadır. Böbrek taşının çeşidine göre çeşitli ilaçlar kullanılabilmektedir.
Böbrek Taşı Olanlar Nasıl Bir Şekilde Beslenmelidir?
Böbrek taşı öyküsü olan hastaların böbrek taşının türüne göre farklı beslenme düzenleri oluşturulabilmektedir. Beslenme düzenini ve şeklini en doğru şekilde diyetisyen ve üroloji doktoru ile belirlemek gerekmektedir.
Kalsiyum oksalat böbrek taşı olan hastaların tamamen kalsiyumu kesmesi doğru bir yaklaşım şekli değildir. Kalsiyum sağlıklı olan kemik ve diş yapısı için oldukça gerekli olmaktadır. Bu sebeple doktor tarafından tavsiye edilmediği sürece kısıtlanmaması gerekmektedir. Bu böbrek taşı türüne sahip olan kişiler; ıspanak, badem, yer fıstığı, kaju, fındık, buğday kepeği, kuşkonmaz, pancar kökü, çilek, çikolata, maydanoz, pırasa, kereviz ve soya ürünlerinden uzak durmalıdır.
Tuz tüketiminin artışı ile böbrek taşı oluşumu tetiklenebilmektedir. Tuz içerisinde bulunan sodyum birçok paketlenmiş ve konserve olan hazır gıdalar da bulunabilmektedir. Hayvansal olan proteinin kısıtlı tüketilmesi önem taşımaktadır. Protein ihtiyacının hayvansal olan proteinler ile elde edilmesi bazı türde böbrek taşı oluşumu riskini artırabilmektedir.
Beyaz ve kırmızı et ile sakatat, deniz ve balık ürünleri, yumurta, süt ve peynir gibi hayvansal olan proteinin tüketilmesini kısıtlamak oldukça önem taşımaktadır.
Böbrek Taşlarında Ameliyat Ne Zaman Gerekmektedir?
Her böbrek taşı türü için ameliyat gerekli olmayabilmektedir. İlaç tedavisi, artmış olan su tedavisi gibi önlemler ile düşmeyen idrar yolu ve böbrek taşlarında ameliyat gündeme gelebilmektedir.
• Şiddetli olan bir ağrı ve enfeksiyona sebep olan böbrek taşları
• Kendi kendine düşmesi mümkün olmayacak kadar büyük olan böbrek taşları
• Kanamaya sebep olan böbrek taşları
• Böbrek hasarına sebep olabilecek böbrek taşları
• Tam tıkanmaya sebep olan böbrek taşları mutlaka ameliyat edilmelidir.
Böbrek Taşı Ameliyatı Kaç Saat Sürer?
Böbrek taşı ameliyatlarının süresi, kullanılan tedavi yöntemi, taşın boyutu, konumu ve hastanın bireysel durumuna göre değişiklik gösterebilir. İşte farklı tedavi yöntemlerinin yaklaşık süreleri:
• Laparoskopik veya Endoskopik Cerrahi: Bu yöntemlerde, böbrek taşlarına endoskopik cihazlar (ince bir tüp) ile erişilir ve taş kırma veya çıkarma işlemi gerçekleştirilir. Bu tür ameliyatlar genellikle 1 ila 2 saat arasında sürer.
• Perkütan Nefrolitotomi (PNL): Bu yöntemde, ince bir tüp veya endoskopik cihazlar kullanılarak böbreğe erişilir ve taş parçalanarak çıkarılır. PNL ameliyatları, taşın büyüklüğüne ve sayısına bağlı olarak 1 ila 3 saat arasında sürebilir.
Böbrek Taşı Tedavi Edilmezse Ne olur?
Böbrek taşlarının tedavi edilmezse ne olacağı, taşın boyutuna, konumuna ve kişinin genel sağlık durumuna bağlı olarak değişir.
Küçük böbrek taşları genellikle ağrısız bir şekilde ya da hafif bir ağrıyla idrar yolundan atılırken, daha büyük taşlar veya taşlar idrar yolunu tıkarsa ciddi sorunlara yol açabilir:
• Böbrek taşları idrar yollarında hareket ederken ağrı, rahatsızlık ve kramp şeklinde şiddetli ağrılara neden olabilir. Bu ağrı genellikle bel bölgesinde veya yanlarda hissedilir ve böbrek taşlarının ünü "böbrek taşı krizi" olarak adlandırılan bu ağrı ataklarına dayanır.
• İdrar yolu tıkanıklığı, böbrek taşları tarafından oluşturulan bir risk faktörüdür. Tıkanma nedeniyle idrar birikerek enfeksiyon riskini artırabilir.
• Büyük veya tıkanıklık yapan böbrek taşları, böbrek fonksiyonunu etkileyebilir. Uzun süreli tıkanıklık böbreklerde hasara neden olabilir ve böbrek fonksiyonlarını bozabilir.
• Böbrek taşları idrar yollarını tahriş edebilir ve kanama meydana gelebilir. Kanlı idrar (hematüri) böbrek taşlarının bir belirtisi olabilir.
• Bazen böbrek taşları, idrar yollarını tamamen tıkayarak böbrek yetmezliği veya ürosepsis gibi yaşamı tehdit eden durumların gelişimine neden olabilir.
Böbrek Taşlarının Boyutu Önemli Midir?
Evet, böbrek taşlarının boyutu tedavi ve olası komplikasyonlar açısından önemlidir. Böbrek taşlarının boyutu, taşın atılma olasılığı, ağrı şiddeti, tedavi gerekliliği ve potansiyel komplikasyonlar hakkında önemli bilgiler sağlar. Boyut, genellikle taşın ne kadar büyük veya küçük olduğunu ifade eden en uzun çap (mm veya cm cinsinden) olarak ölçülür.
Küçük Böbrek Taşları
• Genellikle 5 mm'den daha küçük olan taşlar küçük olarak kabul edilir.
• Bu boyuttaki taşlar genellikle kendiliğinden idrar yoluyla atılabilir.
• Sıvı alımının artırılması ve ağrı yönetimi ile tedavi edilebilirler.
Orta Boyutlu Böbrek Taşları
• 5-10 mm arasındaki taşlar orta boyutlu kabul edilir.
• Bu boyuttaki taşlar da bazen kendiliğinden atılabilirken, bazı hastalarda tedavi gerekebilir.
• Taşın tipine, kişinin semptomlarına ve risk faktörlerine bağlı olarak tedavi yöntemleri belirlenir.
Büyük Böbrek Taşları
• 10 mm'den daha büyük olan taşlar büyük olarak kabul edilir.
• Büyük böbrek taşları idrar yolunu tıkayabilir ve daha fazla komplikasyon riski taşırlar.
• Tedavi için genellikle cerrahi müdahale veya taş kırma yöntemleri gerektirirler.
Böbrek taşlarının boyutu, aynı zamanda tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde de önemlidir. Örneğin, küçük taşlar genellikle daha az invaziv tedavi yöntemleriyle (örneğin, lazerle taş kırma) tedavi edilebilirken, büyük taşlar cerrahi yöntemler veya daha karmaşık taş kırma yöntemleri gerektirebilir.
Böbrek Taşı İçin Ameliyatsız Çözümler Var Mı?
Evet, böbrek taşları için ameliyatsız çözümler mevcuttur. Böbrek taşlarını tedavi etmek için cerrahi müdahaleye gerek kalmadan kullanılan çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Ancak tedavi yöntemi, taşın boyutuna, konumuna, tipine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak belirlenmektedir. İşte bazı ameliyatsız böbrek taşı tedavi yöntemleri:
• Küçük böbrek taşlarının tedavisi için en yaygın ve etkili yaklaşımlardan biri bol miktarda su içmek ve beslenme alışkanlıklarını düzenlemektir.
• Lityazis (Taş Kırma) Tedavileri: Lazerle taş kırma veya ultrasonik taş kırma gibi yöntemlerle taşlar küçük parçalara ayrılarak idrar yoluyla atılabilir.
• İlaç Tedavisi: Taş tipine bağlı olarak, bazı ilaçlar kullanılarak böbrek taşlarının oluşumunu engellemek veya mevcut taşların çözülmesi sağlanabilir.
• Üreteroskopik Taş Çıkarma: İnce bir tüp (üreteroskop) ile böbrek taşlarına erişilerek taşlar parçalanabilir veya çıkarılabilir.
Böbrek Taşları Hangi Yaş Aralığında Daha Sık Görülür?
Genel olarak, böbrek taşları daha sık olarak 20 ila 40 yaşları arasındaki bireylerde görülür. Böbrek taşı oluşumunu etkileyen faktörler arasında aşırı tuz alımı, yetersiz sıvı tüketimi, aile geçmişi, belirli tıbbi durumlar (örneğin, gut hastalığı, inflamatuar bağırsak hastalıkları) ve bazı ilaçlar yer alabilir. Beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı faktörleri ve genetik yatkınlık böbrek taşlarının oluşumunda önemli rol oynar.
Böbrek Taşı Hangi Yaşlarda Görülür?
Böbrek taşları her yaşta görülebilir ve belirli yaş aralıklarında daha yaygın olarak ortaya çıkabilirler. Ancak yaş grubuna göre bazı farklılıklar da vardır:
• 20-40 Yaş Arası: Bu yaş aralığı, böbrek taşlarının en yaygın görüldüğü dönemdir. Genç yetişkinler ve orta yaşlı yetişkinler arasında böbrek taşı oluşma riski daha yüksektir. Bu dönemde yetersiz sıvı alımı, beslenme alışkanlıkları, hormonal değişiklikler ve genetik faktörler böbrek taşı oluşumunu etkileyebilir.
• Çocuklar ve Gençler: Böbrek taşları nadiren çocuklarda görülür, ancak son yıllarda çocuklarda da artış gözlemlenmektedir. Bu durumun arkasında yetersiz sıvı alımı, obezite ve beslenme alışkanlıkları gibi faktörler yer alabilir.
• 50 Yaş ve Üzeri: 50 yaşından sonra da böbrek taşları görülebilir, ancak genç yetişkinler kadar yaygın değildir. Bu yaş grubunda taşların oluşumunda metabolik faktörler ve yaşlanma etkisi önemli hale gelebilir