Tıp literatüründe nefrolitiazis olarak geçen böbrek taşı hastalığı, böbreklerin içinde mineral ve tuzlardan oluşan sert tortulardır. Böbrek taşlarının oluşmasının birçok nedeni vardır ve bu taşlar böbreklerden mesaneye, oradan da idrar yoluna kadar herhangi bir sistemi etkileyebilir. Genellikle idrar konsantre olduğunda mineraller kristalleşir ve birbirine yapışarak böbrek taşı oluşumuna yol açar. Zaman zaman böbrek taşının düşmesi hastalara acı verebilir. Ancak zamanından tanı alan böbrek taşları düzenli tedavi edilirse kalıcı hasara yol açmaz. Böbrek taşının klinik durumuna göre ağrı kesici kullanmak ve su içmekten başka herhangi bir tedaviye gerek duyulmayabilir. Olay daha kronik hale dönüşürse yani taşlar idrar yolunu tıkayacak seviyeye gelirse, idrar yolu enfeksiyonuna yol açar ve buna bağlı komplikasyonlara neden olursa ameliyat gerekebilir. Doktorunuz böbrek taşının tekrar gelişme ihtimaline karşı önleyici tedavi önerebilir.
Böbrek Taşı Hastalığının Belirtileri
Böbrek taşları böbreğin içinde hareket edene kadar ya da üretere geçene kadar herhangi bir semptom ya da belirti vermeyebilir. Bunun yanında böbrek taşlarında hastada ortaya çıkan semptomlar ve belirtilen şu şekildedir;
-
Sırtta kaburgaların altında şiddetli ağrı
-
Alt karın ve kasıklara doğru yayılan ağrı
-
Aralıklı gelen ağrı
-
İdrar yaparken ağrı hissi
-
Pembe, kırmızı veya kahverengi idrar
-
Kötü kokulu bulanık idrar
-
Mide bulantısı ve kusma
-
Sık sık idrara çıkma ihtiyacı
-
Normalden daha sık idrara çıkma
-
Enfeksiyon eşlik ettiğinde ateş ve titreme olması
-
Küçük miktarlarda idrar yapma
Böbrek taşlarının neden olduğu ağrı zamanla hafifleyebilir ya da yoğunlaşabilir. Yoğunlaşmasının nedeni böbrek taşlarının idrar yoluna doğru hareket etmesidir.
Böbrek taşları sıklıkla idrar sıvısının seyreltme kapasitesinden daha fazla kalsiyum oksalat ve ürik asit içermesinden kaynaklanır.
Böbrek Taşı Çeşitleri
Böbrek taşının çeşidinin belirlenmesi tedavi yönünden doktorunuza yardımcı olacaktır.
Kalsiyum taşları genellikle kalsiyum oksalat formundadır. Kalsiyum oksalat gıdalarda bulunan doğal bir maddedir ve karaciğer tarafından günlük olarak sentezlenir. Bazı meyve ve sebzelerin yanı sıra fındık ve çikolata da yüksek okzalat içeriğine sahiptir. Diyet içeriği, yüksek dozlarda D vitamini, bağırsak bypass cerrahisi ve çeşitli metabolik bozukluklar idrarda kalsiyum veya kalsiyum oksalat konsantrasyonunu arttırabilir. Kalsiyum taşları ayrıca kalsiyum fosfat formunda da oluşabilir. Bu tip böbrek taşları tübüler asidoz gibi metabolik durumlarda daha yaygın olarak görülür. Ayrıca belirgin migren atakları veya topiramat gibi bazı nöbet ilaçlarının kullanılması da kalsiyum fosfat taşları ile ilişkili olabilir.
Ürik asit taşları genellikle yüksek proteinli diyet ile beslenildiği zaman ortaya çıkar.
Sistin taşları böbreklerden belirli aminoasitlerin fazla atılması ile oluşur. Genellikle kalıtsal bir hastalıkla beraber seyreder.
Böbrek Taşı Gelişimi İçin Risk Faktörleri
Kişide böbrek taşı gelişme riskini artıran faktörler şu şekildedir;
-
Ailede böbrek taşı öyküsü
-
Yeteri kadar su içmeme
-
Protein sodyum ve şeker bakımından zengin beslenme
-
Obezite
-
Sindirim sistemi hastalıkları
-
Mide veya gastrointestinal sistem cerrahisi
-
İnflamatuar bağırsak hastalıkları
-
İshal
-
Renal tübüler asidoz
-
Sistinüri
-
Hiperparatiroidizm
-
Bazı ilaçlar
-
İdrar yolu enfeksiyonları
Böbrek Taşları Tanısı
Doktorunuz böbrek taşınız olduğundan şüphelenirse kan testi, idrar testi ve çeşitli görüntüleme yöntemlerini kullanarak tanıya gitmek isteyecektir. Kan testinde fazla miktarda bulunan kalsiyum veya ürik asit taşları açığa çıkabilir. 24 saatlik idrar toplama testinde taş oluşturucu mineral ve taş oluşumunu önleyici maddenin atıldığı ortaya çıkabilir. Görüntüleme yöntemlerinde ise idrar yolunda böbrek taşı oluşturabilecek herhangi bir patolojinin varlığı net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Diğer görüntüleme yöntemlerinde ise ultrason, intravenöz pyelografi, bilgisayarda tomografi ürogramı bulunur.
Böbrek Taşları Tedavisi
Böbrek taşları boyutlarına göre tedavi seçimi gerçekleştirilir. Çoğu zaman küçük böbrek taşı invaziv tedavi gerektirmez. Doktorunuz size idrarınız berrak hale gelene kadar günde 2 veya 3 litre su içmenizi tavsiye edecektir. Bunun yanında ağrı kesiciler kullanmak da böbrek taşlarından oluşan ağrıyı hafifletmek için faydalıdır. Orta ve çok büyük böbrek taşları için genellikle böbrek taşlarının idrar yollarından geçmesi için yardımcı olacak ilaçlar kullanılır. Bunun için alfa blokerler üreterdeki kasları gevşeterek iyi bir tedavi seçeneği sunmaktadır.
Eğer taş üreter denilen idrar kanalının içinde ise sıklıkla üreterorenoskopi dediğimiz alet yardımı ile lazer eşliğinde üreter içinde taş kırılarak uygulanan tedavi seçeneği bulunmaktadır.
Ayrıca eğer taş böbrek içinde ve 2-3 cmden küçük bir taş ise flexibl üreterorenoskopi olarak isimlendirilen esnek özel alet ile böbreğin içine girilerek lazer yardımı ile taşlar böbrek içinde kırılarak tedavi edilebilmektedir.
Çok büyük boyutlu böbrek taşlarını çıkarmak için perkütan nefrolitotomi yöntemi kullanılmaktadır. Prosedürde küçük bir teleskop ile sırtınızdan küçük bir kesi açılarak böbrek taşı cerrahi olarak çıkarılır.
Cerrahi tedaviye ek olarak eğer böbrek taşı oluşumuna neden kalsiyum fosfat taşları ise bu durumda paratiroid bezi cerrahisi düşünülebilir. Paratiroid bezleri hiperfonksiyone çalıştığında kalsiyum seviyelerini yükselir ve sonuçta böbrek taşları oluşur. Ya da paratiroid bezinde küçük ve iyi huylu bir tümör oluştuğunda bezden paratiroid hormonu üretimi artacak ve bu da böbrek taşı oluşumu ile sonuçlanacaktır. Tedavide paratiroidektomi kullanılır.