Endoskopi, sindirim sistemi ile ilgili hastalıkların incelenmesinde önemli bir yöntem olarak hastalığın tanı koymada, tedavide ve takibinde kullanılmaktadır. 40 yıldır kullanılmakta olan bu yöntem ile hastalıkların erken teşhisinde ve tedavide kullanılmaktadır.. Teknolojideki gelişmeler endoskopi işlemi için kullanılan cihazların kalitesi ve çeşitliliğin de artış olmuştur. Endoskopi işleminin başarılı olabilmesi için en önemli sebep, yöntemin kullanılacağı hastaya doğru bir şekilde ve uzman kişiler tarafından uygulanması gerekir. Uygulamadan verimli bir şekilde sonuç alabilmek için uygulamanın, endoskopi eğitimi alan genel cerrah doktorları veya gastroenterologlar tarafından yapılması gerekir.
Endoskopi Nasıl Uygulanır?
Endoskopi yapılmadan önce hastaya düşük dozda anestezi verilir bu sayede hastanın hafif uyuması sağlanır veya hasta istediği takdirde sadece boğazına sıkılan lokal anestezili bir sprey ile hasta uyumadan işlem yapılmaktadır. Uygulamaya başlandığı esnada ilk önce hastanın en az 8 saat boyunca aç olması gerekir. Uygulamaya başlamadan önce hastanın damar yolu açılır, daha sonra hasta sol kısmına doğru uzandırılır ve ondan sonra hastanın ağzına plastikten yapılmış olan ağızlık olarak söylenen cihaz takılır. Hastanın tansiyon, kalp atışı, oksijen durumu monitorize edilmektedir.Damardan verilen sedoanaljezik ilaçlarla hasta hafif biçiminde uyutulur ve gastroskop adı verilen cihaz ile işleme başlanır. Genelde uzman doktorlar tarafından 5-15 dakika içerisinde inceleme tamamlanmaktadır. Hasta işlemi hissetmekte ve hatırlamamaktadır.
Endoskopi Yapılma Sebepleri?
Endoskopi işlemi genelde mide, yemek borusu ve oniki parmak bağırsağında iyi huylu olarak belirtilen; reflü hastalığı, gastrit, midede yabancı cisimin olması, ülser gibi ve kötü huylu olarak bilinen; duodenum, mide kanserleri ve yemek borusu hastalıklarının tanısını koyarken kullanılır. Bunların yanı sıra mide ve oniki parmak bağırsağı ülserine bağlı oluşan kanamaların durdurulması, iyi ve kötü hastalıklardan dolayı oluşan daralmanın genişletilmesi ve oluşan daralmalara stent denilen özel cihazların konulması tedavi şekli için de sıklıkla kullanılmaktadır.
Endoskopi İşleminde Oluşan Korku ve Teşhis Şansı?
İşlem sırasında hasta anestezinin etkisi ile yarı uykulu olduğu için hastaya işlem esnasında bir şey hissetmez ve ağrı duymaz. Hastaların işlemden korkmalarını gerektirecek bir durum söz konusu değildir. Endoskopi sırasında hasta gerekli görülmesi durumunda uyutulur, işlem bittikten sonra hastada hafif bir sersemlik halinin oluşması, hafif boğaz ağrısı gibi bazı küçük problemler olabilmektedir. Uzman Gastroenteroloji doktorlarının aracılığıyla yapılan endoskopi işleminden hemen sonra oluşabilecek her türlü sorunun riski 1000 de 1 ihtimal ile olabilir. Genellikle endoskopik tedavi uygularken oluşabilecek kanama, delinme gibi ortaya çıkmış sorunları tedavi etmede kullanılır.
Etkili ve güvenli bir yöntem olan endoskopi işleminde korku sebebi ile insanların yapmaktan vazgeçme veya erteleyerek olabilecek önemli hastalığa karşı erken teşhis ve tedavinin şansını hastanın kaçırmasına neden olabilir. İşlem uzman kişilerden oluşan bir ekip tarafından yapılmalıdır. Uygulama öncesinde hastanın bulantısını ortadan kaldırmak için öncelikli olarak dil çevresi ve küçük dilin çevresini diş doktorlarını da kullandığı kısmı bir uyuşma sağlayan sprey sayesinde hasta hissetmeden yapılır ve bulantı problemi olmaz. Doktorun incelemesi genellikle 5 dakika sürer. Bazen bu süre biraz uzamaktadır veya kısalmaktadır. İşlemin nefes borusu ve solunum ile ilgisi bulunmaz. İşlem sırasında rahat nefes alınıp verilebilmektedir. Bu sebeple insanlar tarafında sıklıkla söylenen boğulurum, nefes alamam gibi korkular tamamen gereksizdir.
Endoskopinin Gerektiği Durumlar?
Yemek borusunda, yutmada güçlük çekme, ağrılı yutma, katı ve sıvı gıdaları yutmada güçlük, besinlerin yutma sırasında takılarak inme hissi. Tıbbi tedavi ile geçmeyen mide yanmaları ve ekşimeleri, karın bölgesinin orta ve üst kısmı, açken ya da yemeğin üzerinden birkaç saat geçtikten sonra ortaya çıkan ağrı ve bu ağrıyla birlikte oluşan kusmalar. Kusma esnasında kırmızı renkli veya kahve telvesi görünümünde kan gelmesi. Sebebi bilinmeyen kusmalar, ağza gelen acı su, sebebi belli olmayan aniden ve hızlı bir şekilde olan kilo kayıpları, tedavi edilmesine rağmen geçmeyen kansızlık gibi hastalıklarda kullanılan yöntemdir.
Endoskopi Çeşitleri:
Endoskopi yapıldığı alana ve yapılış biçimine göre türlere ayrılır, aşağıdaki şekilde sıralanır:
Üst GİS Endoskopisi; mide, yemek borusunu ve oniki parmak bağırsağının incelenmek için bu yöntemler kullanılmaktadır. Uygulamada hastanın ağzından girilir ve bakılacak olan bölgeye kamera ile bakılır. Tanı koymak için gerekiyorsa biyopsi işlemi yapılır, polipleri çıkarır, kanama olmuşsa bunun için endoskopik tedavi yolları denenebilir.
Alt Gastrointestinal Sistem Endoskopisi; tüm kalın bağırsağın ve ince bağırsağın en son kısmı incelenir. Endoskopi cihazının makattan girilmesi ile organlardan görüntü alınır. Genellikle 50 yaşının üstündeki hastalarda kolon kanseri teşhisini koymak için 5 yılda bir yapılması gerekmektedir. Hastanın ailesinde kolon kanserine yakalanmış bir yakını bulunuyorsa bu işlemin daha sık tekrarlanması gerekir.
Çift Balonlu Enteroskopi; gastroskop ile incelenen oniki parmak bağırsağı ve kolonoskopi yöntemi ile incelenen kalın bağırsağın arasında kalmış olan ince bağırsağın incelenmesi için kullanılan endoskopi yöntemidir. İşlem iç içe geçirilmiş iki tüpün uçlarında bulunan iki adet balonun bağırsak duvarlarına tutturularak ilerletilmesi ile uygulanmaktadır.
Kapsül Endoskopi; sindirim sistemini görüntülemek için küçük kapsül biçiminde kablosuz bir kamera hastanın yutması sağlanır ve bu kameranın aktardığı görüntülerin yardımıyla tanı koyma işlemine denmektedir.
Geleneksel endoskopi işlemlerinde ağızdan ya da makattan esnek olan bir boru yardımı ile girilerek kablolu olarak anlık görüntü aktarımı sağlanır. Kapsül endoskopi yönteminde ise hastanın vücudunda görülmesi gereken yerdeyapılacak işlemi mikro cihaz boyutunda olan bir hapın büyüklüğü kadar bir kapsülü su ile yutması sağlanır. Endoskopi cihazının görüntü almadığı yerlerde bile görüntü elde edilebilinir.
Kapsül endoskopide, normal şartlarda risk taşımaz ve güvenli bir yöntemdir. Hastanın kapsülü sindirim sistemi organları içerisindeki ilerleyişini hissetmediği için oldukça rahat bir işlemdir. İşlemi yapmadan 12 saat önce yemek yeme ve bir şeyler içilmemelidir. Bazı durumlar için bağırsak boşaltıcı ilaçlar da kullanılır. Kapsülü yutturulur ve 2 saat geçtikten sonra sıvı gıdaları, 4 saatin bitiminde ise yumuşak, katı besinleri tüketebilir. Kapsül endoskopi yönteminde 8 saat sonra ya da kapsül doğal yollar ile vücuttan atılana kadar devam edebilir. Kapsül genelde 72 saat içerisinde doğal yollarla vücuttan atılacaktır
Endoskopik Retrograd Kolanjiyo Pankreatografi; bu yöntemde onikiparmak bağırsağı endoskopi cihazıyla hastanın ağzından girilip oniki parmak bağırsağına yakın safra ve pankreas kısmının açıldığı alanda oluşan küçük deliğe benzer sivri uclu alan bulunur. Bu işlemden sonra skopi denilen, X ışını kullanılarak bir cihazın yardımıyla görüntüleme yapılması ve özelleşmiş kılavuz tellerin yardımıyla safra yoluna ve pankreas kanalının olduğu alana ulaşmaktadır. Safra yoluna ve pankreas kanalında oluşan taş, iyi veya kötü huylu darlık gibi hastalıklar tespit edilmektedir. Safra yoluna düşen taşlar ile pankreas kanalındaki taşların balon veya basket adı verilen cihazlar ile ameliyat olmadan çıkarılır. Safra yolunun ve pankreas kanalında oluşan iyi huylu ya da kötü huylu darlıklar ERCP sonrasında uygulanan balon ile genişletme ya da stent konularak tedavisi yapılır.
Kromoendoskopi; bu yöntem ile bağırsak yüzeyine verilen özel bir boya kullanılıp patolojiler daha iyi görüntülenebilir.
Dar Bant Görüntüleme; sindirim sistemi mukozasının ve damarlarda özel bir filtre yardımı ile kontrast oluşturularak yapılan endoskopi işlemidir.
Endoskopik Ultrason; bu yöntem özellikle tanı koymada güçlük çekilen erken pankreas tümörlerinde, safra yolu ve safra yolunun bağırsağa açılım yerinde olan ampulla vater denilen bölge tümörlerinin tanısında kullanılır. Endoskopi yönteminde bazen zamanla oluşabilen dokudan biyopsi almak mümkündür. Özellikle bu yöntemi kullanarak, büyük pankreas kistleri ile ilgili ameliyata ihtiyaç olmadan midedeki ve pankreasda oluşan kistin arasına stent konularak ve tedavi etmek mümkün olmaktadır. EUS yöntemi ile yemek borusu, mide ve oniki parmak bağırsağında üzeri normal doku ile kaplı iyi huylu ve kötü huylu kabarcıkların tanısını da koymak mümkündür.
Endoskopi Uygulamasından Sonra Nelere Dikkat Edilmeli?
Hasta 30 veya 60 dakika geçtikten sonra yemek yiyebilir. Endoskopi işlemi hafif uyutularak yapıldı ise, işlem yapıldıktan sonra hasta alkol almamalı, araç kullanmalı, dikkat gerektiren makine ve cihaz kullanmamalıdır. Ekonomik konularda ve önemli kararları almada da dikkat edilmesi gerekir. Eğer işlem mide bölgesinde yapıldı ise işlemden sonra hafif boğaz ağrısı ya da yutkunma problemi olabilmektedir. Genellikle bir saat içerisinde normal yaşamına dönmektedir.
Endoskopinin Riskleri Nelerdir?
Endoskopi işlemlerinde kullanılan cihazın borusu her türlü soruna karşı duyarlı ve hastaya zarar vermeyecek biçimde tasarlanmış olduğu için endoskopi işlemi esnasında oluşabilecek riskler de son derece düşüktür.
Hastaların bazılarında endoskopinin yan etkileri; birkaç gün sürebilen boğaz ağrısı ya da anesteziye bağlı gelişen halsizlik şeklinde görülebilir. Endoskopi sonrasında oluşabilecek riskler düşük bir ihtimal olsa bile aşağıdaki durumların gözlemlenmesi halinde mutlaka bir hekime başvurulması gerekmektedir. Midede şiddetli bir yanma, karında olabilecek ağrı, kan gelmesi, kusma ve nefes zorluğu gibi durumlarda mutlaka gecikmeden doktora görünmek gerekir.