Tiroit hastalıkları oluşmasına neden olan Tiroit bezi, boyun bölgesi ön kısmında, adem elması diye tabir edilen kıkırdağın altında ve nefes borusun önünde yer alan kelebek tipinde, yaklaşık 15-20 gr. ağırlığına sahip bir salgı bezidir. Tiroit bezi üzerinden T3/ T4 olarak tabir edilen tiroit hormonu salgılanmaktadır.
Bunların en asil vazifesi vücut metabolizmasını düzene koymaktır. Bir başka ifadeyle bedenin herhangi bir bölümünde yapılmakta olan işlerin hız seviyelerini organize eder. Metabolizma alınan besinlerin enerjiye dönüşüp ve bu enerjinin kalori olarak tüketilmesini ifade eder. Metabolizma yeteri kadar çalışıyorsa, alınan gıdalar kolay bir şekilde enerjiye dönüşür ve bu enerji noksansız biçimde yakılır. Aksine metabolizma hızı düşükse gıdaları enerjiye ve kaloriye dönüştürme kapasitesi azalmaktadır. Bunun sonucu olarak; fazla kalori yakılamaz, yağlar depolanır ve kilo alımı meydana gelir. Tiroit hastalıkları hususunda Tiroit hormonları neredeyse tüm organları etkileyebilmektedir;
- Zeka işlevlerinin gelişmesini sağlar,
- Beyin ve sinir sistemlerinin gelişimine katkı yapar,
- İskelet yapısı gelişimine katkı eder,
- Kalp kasılma gücü ve miktarını arttırır,
- Oksijen alışverişini düzenler,
- Bedenin ısı üretimine yarar, organize eder,
- Kan yağı üstünde etkilidir,
- Karbonhidrat metabolizması yapar ve dengede kalmasını sağlar,
- Tiroit hormonları iştah durumunu ve beden ağırlığını kontrol eder.
Tiroit Bezi Hastalıkları
Tiroit hastalıkları genellikle iki grup altında incelenebilir;
- Tiroit bezi fonksiyonlarında bozukluk olursa:
1) Tiroit'in normale nazaran daha az hormon salgılaması – Hipotiroidizm
2) Tiroit bezinin normale nazaran daha çok hormon salgılaması – Hipertiroidizm (Zehirli guatr)
Hormon salgılamanın normal olduğu durumlara ise Ötiroidizm denilmektedir.
- Tiroit bezinde yapısal bozukluklar olursa:
Guatr hastalığı tiroit bezinin normal büyümesidir. Büyüme tiroit içerisinde yumrular yapacak biçimdeyse nodüler guatr adı verilir.
Tiroit nodülü: Tiroit bezini oluşturan hücrelerin kümeler haline gelmesiyle meydana gelen çevre dokulardan ayrı yoğunluğa sahip sınırları belirgin kitlelerdir. Tekli veya çoklu olabilirler.
Tiroititler: Tiroit hastalıkları oluşumunda bezlerin iltihaplanıp zayıf kalması hastalıklarıdır.
Tiroit kanseri: Tiroit bezinin çok çalışmamasına ve tiroit hormonunun az oluşmasına tiroit yetmezliği veya hipotiroiti adı verilir. Özellikle 50 yaş sonrası kadınlarda sıkça görülmektedir Toplumun % 5'inde görülür. Nodüllerin ardından 2. sık görülen tiroit hastalığı olmaktadır.
Hipotiroit Belirtileri
Tiroit hastalıkları belirti olarak, Tiroit hormonu seviyesi az olduğunda vücut hücrelerinin aktivitelerinde yavaşlama baş gösterir. Bu nedenle kişiler çok daha kolay üşür ve kolayca yorulurlar, unutkanlık başlar, ciltte kurumalar oluşur, kabızlık benzeri izler görülebilir. Bu izlerin çok olması ve pek çok farklı hastalıklar da da görülebilmesi sebebiyle kesin teşhis için muhakkak kan testine ihtiyaç duyulur. Belirtileri şunlardır;
- Halsizlik halleri, çabuk yorulmalar.
- Hareketlerin yavaşlaması.
- Kalp atış hızının düşmesi, yetişkinlerde tedavi edilmezse eğer kalp/damar sorunlarına yol açabilir.
- Aşırı uyuma isteği.
- Soğuk havaya dayanamamak.
- Sesin kalınlaşması, ağır ve kısık sesle konuşmalar.
- Cildin kalınlaşması, kuruması, saç dökülmeleri.
- Kaş kenarlarının dökülmesi.
- Kabızlık sorunu.
- Yüzde ve göz kapağında şişmeler.
- Hamilelerde olursa eğer bebeklerde gelişme ve zeka geriliği meydana gelebilir.
- Ayrıca bebek ve çocuklarda büyüme geriliği ve yeni doğumlarda ciddi oranda eksikliklerde Kretenizm diye adlandırılan ciddi bir soruna sebebiyet verebilir.
Yetersiz Hormon Salgılama Sebepleri
Tiroit hastalıkları belirtilerinden olan Tiroit bezinde yetersiz hormon salgılanmasına neden olan hastalıklar şunlardır;
-Otoimmün hastalıkları (bağışıklıkla alakalı olan hastalıklar):
Bedenimizi bakterilerden, virüslerden ve diğer yabancı unsurlardan korumakta olan bağışıklık sistemi bazı insanlarda bozulup tiroit hücreleri ve bu hücrelerde bulunan enzimleri yabancı madde olarak görür ve bunları ortadan kaldırmak için hareket ederler. Bu durumun neticesi olarak hasar alan tiroit hücreleri yeterli hormon salgılayamaz ve böylece Tiroit hastalıkları tiplerinden olan hipotiroiti gelişmiş olur. Bu sorun birdenbire olabileceği gibi, seneler içinde de cereyan edebilir. En çok rastlanan formu Hashimoto tiroititidir. Kadınlarda daha sık rastlanır.
- Tiroit Cerrahi Operasyonları: Tiroit nodülü, tiroit kanseri ya da hipertiroiti sebebiyle nadiren tiroit bezinin hepsinin alınması şart olabilir. Başka tiroit dokusu kalmayınca ya da yeterli olmayan, iş yapamayan dokunun kalmasıyla hipotiroiti meydana gelir.
-Işın tedavisi (Radyoterapi): Baş ve boyun bölgesi kanserlerinin ışın tedavisiyle tiroit dokusunu deforme etmesi hipotiroitiye sebebiyet verebilir.
- Tiroititler: Tiroit hastalıkları çeşitlerinden olan Tiroitit, tiroit dokusunun ekseriyetle viral enfeksiyonlar ya da bağışıklık sisteminde oluşan bozukluklar neticesinde bakterilerle savaşan bağışıklık hücrelerinin tiroit dokusuna saldırmasıyla meydana gelen enflamasyondur. Tiroitit neticesinde hipotiroiti de gelişebilmektedir.
-ilaçların etkisi: Bazı ilaçlar tiroit bezinin sağlıklı hormonel dengesini bozabilir. Bu tür ilaçlar ekseriyetle otoimmün tiroit hastalıklarına kalıtsal eğilimlilerde hipotirodiyi tetiklemektedir.
- Doğumla baş gösteren Hipotiroiti: Nadiren bebeklerde doğum esnasında tiroit bezi olmayabilir ya da olması gereken yer dışında bir yere yerleşir ve görevini yapamaz hale gelir. Yine Tiroit hastalıkları oluşması sürecinde nadiren bir tiroit dokusu olmasına karşın tiroit bezi hücresi tiroit hormonu sağlamaz. Doğumsal hipotiroiti fark edilemezse zeka geriliği başta olmak üzere pek çok sistemde önemli sorunlara neden olabilir. Bu sebeple doğum sırasında tiroit işlevlerine kesin olarak bakılmalıdır.
- Gebelik: Hipotiroiti bazı bayanlarda gebelik ya da doğumun ardından ortaya çıkabiliyor. Bunda genel sebep kendi tiroit bezine karşı gelişim sağlayan antikorlar olmaktadır. Hipotiroiti tedavi edilmezse düşüklere, erken doğum yapmaya ya da hamilelik zehirlenmelerine sebebiyet verebilir. Ek olarak bebeklerde gelişimi etkileyebilmektedir.
- İyot noksanlığı
- İyot fazlalığı: Hashimoto ihtimali bulunan hastalar fazla iyot alırlarsa iyot bez üstünde birikir ve hormonel sentezi bloke eder.
Tedavi Yöntemi
Tiroit hastalıkları tipi Hipotiroitinin klasik tedavi şekli sentetik tiroit hormonu olan levatiroksinin günlük kullanımı şeklinde yapılmaktadır. Ağız yoluyla alınan ilaç, tiroit hormon seviyesini normale getirip vücudun olağan işleyişine dönebilmesini mümkün kılar. Tedavinin başlamasının bir/iki hafta sonrasında halsizlikte bariz azalma görülür. Zaman içinde öteki belirtilerinde normale döndüğü görülür. İlaçların yaşam boyu kullanımı gerekmekte olup gereksinim duyulan doz zaman içinde değişebileceğinden belli aralıklarla tiroit hormon seviyesinin kontrol edilmesi şarttır.
İdeal dozun sağlanabilmesi zaman alabilmektedir. İlk etapta levatiroksinin doğru ölçüsünü bulmak için iki/üç ayda bir hastanın TSH düzeyine bakılması şarttır. İlacın dozu aşırı olması durumumda iştahta artış, uykusuzluk sorunu, çarpıntılar ve elde titremeler gibi komplikasyonlar görülebilir.
Ciddi hipotiroiti ve koroner arter yetmezliği bulunanlarda levatiroksin az dozda başlanıp, yavaş yavaş çoğaltılır. Bu şekilde artış sağlayan metabolizmaya kalbin uyum göstermesi hedef alınır. Levatiroksinin Emilim Süreci;
Tiroit hastalıkları ilaçlarının bazıları, katkı maddeleri ve gıdalar levatiroksinin emilim düzeyini etkiler. Aşağıda sıralananlar alınacaksa ilacın içilmesinin ardından 4 saat beklenilmesi önerilir:
- Soya ihtiva eden gıdalar ile soya sütü
- Kalsiyum ilaçları,
- Demir ihtiva eden ilaçlar,
- Kalsiyum ile alüminyum hidroksit bulunduran antiasitler,
- Kolestiramin, kolestipol ile sükralfat olanlar.
Hipertiroiti ve Belirtileri
Bu Tiroit hastalıkları tipinde tiroit bezinin fazla çalışmasına başka bir deyişle yüksek oranda tiroit hormonu üretmesine hipertiroiti denilmektedir. "Hiper" Latince "çok" ya da "uzun" anlamı taşır. Tiroit bezinin fazla çalışması halk içinde "zehirli guatr" olarakta bilinir. Ellerin titremesi, çarpıntı olması, ağzın kuruması ve çok yemek yenmesine rağmen kilo verilmesi veya çabuk sinirlenmek, tiroit bezinin aşırı çalışmasına sebebiyet veriyor olabilir.
Hipertiroiti belirtileri pek çok sistemi ilgilendirdiği için ve öteki hastalıklarda da görülür olduğundan tanı koyulması her daim kolay değildir. Belirtileri;
- İştahın artmasına rağmen kilo kaybetmek,
- Genelde dakikada 100'den fazla olmak koşuluyla kalp atışının sıklaşması,
- Kalp atışının düzensizleşmesi ve çarpıntı oluşumu,
- Sinirlenme, huzursuzluk halleri,
- Terlemek, aşırı ısıya karşı dayanıksız olmak,
- Adet düzeninin bozulması,
- Çoğalmış barsak hareketi, ishal olmak,
- Tez yorulmak, kaslarda güçsüzlük,
- El titremeleri,
- Gözlerde şaşkınlık ve korku ifadesi,
- Deri de incelmeler, tırnak kırılması şekil bozuklukları
- Uyku sorunları
Sebepleri
Tiroit hastalıkları tiroit bezinden dışarıya çıkan T3/T4 seviyeleri beynin tabanında olan hipofiz bezi ile hipotalamus tarafından idare edilir. Hipotalamus hipofiz bezini uyarıp Tiroit Stimule Edici Hormon salgılanmasına sebebiyet verir. Hipofiz bezi kanda bulunan T3/ T4 miktarınca TSH salgılamaktadır. Kanda bulunan T3/T4 seviyesi düşükse salgılanan TSH miktarı da paralel olarak artar, yüksekse azalmaktadır. Sonuç olarak tiroit bezi TSH düzeyine göre hormon salınımına ayar verir. Tiroit bezi sorunluysa ve kendi kendine aşırı seviyede hormon salgılıyorsa TSH seviyesi normalin altında kalacaktır, hastalıklı tiroit bezi gerekli hormonu üretemezse TSH seviyesi çoğalır.
Tedavi Süreci
Tiroit hastalıkları tiplerinden olan Hipertiroiti tedavisinde birden çok tedavi türü vardır. En uygun tedavi yaş, hipertiroitinin sebebi, önemi ve diğer tıbbi sorunların varlığı kapsamında Doktor tarafından önerilmektedir. Tedavi seçenekleri şunlardır;
- Antitiroit İlaçları: Antitiroit ilaçları tiroit bezinden hormon üretimini azaltıp ya da kesintiye uğratıp kana az miktarda hormon taşınmasını sağlayan ilaçlardır. İlaçlar hipertiroitiyi kontrol ederken tiroit bezinde de sürekli olarak hasarlar meydana getirmezler. Hipertiroiti belirtileri 6 ile 12 hafta arasında düzelmesine rağmen tedavi minimum 1 yıl, genellikle daha uzun yapılır. İlaçla tedavinin kesilmesinin ardından hastalığın tekrarlama ihtimali fazladır. İlaçları kullananlarda yüzde 5 oranda alerjik vakalar görülür. Ek olarak ciltte ki kırmızı döküntüler, ürtikerler, ateş ve eklem ağrıları gelişebilir. Ciddi komplikasyonlar içinde ender görülen beyaz küre miktarının azalması sayılabilir.
- Radyoaktif İyot Tedavisi: Tiroit hastalıkları çeşidi olan Hipertiroiti tedavisinin diğer bir yolu tiroit hormonu üreten tiroit bezi hücrelerini tahrip etmek ya da tamamen ortadan kaldırmaktır .