Günümüzde spor yapan birey sayısında yüksek bir artış vardır. Spor günlük yaşamın bir parçası haline gelmeye başladı. Amatör ya da profesyonel bütün sporcuların korkularının başında sporcu sakatlıkları geliyor. Bu durum spor yaparken değişik tür zorlamalardan dolayı ortaya çıkar. Bu sakatlıklar özellikle profesyonel sporcular için zorlu ve endişelendiricidir. Bunun nedeni, eğer sakatlık çok ciddi ise spor kariyerlerine devam etme şansları olmaz. Eskiye göre çok daha fazla gelişmiş olan tedavi yöntemleri ile bu sakatlıkların çözümü kolaylaşıyor. Ayrıca sporcuların bilinçlenmesi ve spor kulüplerinin bu konu üzerinde çalışmalar yapması da bu sakatlıklara karşı yaklaşımlara farklılaştırdı. Ciddi olan sporcu sakatlıklarında iyileşme süreci de uzar. Tedavinin amacı artık sadece iyileşmek değil, daha hızlı iyileşme ve daha yüksek performans ile sahalara dönmektir. Ayrıca bu sakatlıkların tekrar etme riski de düşürülmeye çalışılmaktadır.
Sporcu Sakatlıklarının Nedenleri
Sporcu sakatlıkları faktörleri ve nedenleri hem kişisel hem de çevresel faktörler olabilir. Çevresel faktörler arasında şunlar vardır:
- İklim
- Zemin
- Antrenman şekli
- Spor malzemesi
- Eğitim eksikliği
Kişisel Faktörler:
- Enfeksiyon: Sinüzit, romatizma
- Koordinasyon bozuklukları: Tekniğin bozuk olması
- Duruş bozuklukları: Düz tabanlık, kamburluk
- Fiziksel uygunsuzluk: İyi ısınmama, yaş
- Psikolojik faktörler: Konsantre olmama
- Yorgunluk: Yeteri kadar dinlenmeme
Sporcu Sakatlanmalarının Türleri
Sporcu sakatlanmalarında en çok sakatlanan yer diz eklemimizdir. Bazen de kas zedelenmesi ya da kas ödemi şeklinde olabilir ve bunların tedavisi kısa süreli istirahat ile yapılmaktadır. Ancak daha ciddi ve daha uzun süreli tedavi isteyen sakatlanmalar da olabilir. Bunların arasında menisküs yırtıkları ve çapraz bağ yırtıkları da vardır. Kemik kırıkları ve eklem çıkıkları da son derece ciddi ve tedavisi uzun olan sporcu sakatlıkları arasındadır. Bu yaralanmaları kemik yaralanmaları, yumuşak doku yaralanmaları, eklem yaralanmaları ve tendon yaralanmaları başlıklarında toplayabiliriz.
Kemik yaralanmalarının başında kontüzyon gelir. Kontüzyon çok sık rastlanan bir sakatlıktır. Kıkırdakta ya da kemikte meydana gelir. Deri altındaki yumuşak dokuya baskı yapılması ve ezilmesiyle ortaya çıkar. Deride belirgin bir hasara yol açmaz. Kaval kemiği ve kaş üstündeki bölgede oluşma ihtimali daha yüksektir çünkü yumuşak kısım buralarda daha azdır. Deri yüzeyinin mor renk alması ile kendini gösterir.
Derecesine göre değişen 3 seviyesi bulunur ve 3. seviyesi en belirgin olanıdır. Ayrıca bacak ve kol travmalarında da kendini belli eden bir sporcu sakatlıkları türüdür. Kırıklar ise diğer bir kemik yaralanmasıdır. Kemik bütünlüğünün bozulması ile meydana gelir. 2 tür kırık vardır. Bunlardan ilki açık kırıklardır. Açık kırıklarda kemik ucu dışarı çıkar ve gözle görülür bir hal alır. Diğer türü ise kapalı kırıklardır ve bu kırıklar dışarıdan gözükmez. En önemli belirtisi ağrı ve şişliktir. Tedavisinde ise eğer açık kırıksa iyice temizlenir, daha sonra tespit edilir ve sonra da tıbbi müdahale için hasta hastaneye yönlendirilir. Bazı kırık türleri ise şunlardır: Spiral kırık, transvers kırık, yeşil dağ kırığı, delik kırık ve ezik kırık.
Yumuşak doku yaralanmaları ise bir diğer sporcu sakatlıkları türüdür. İlk türü ise kontüzyondur. Kontüzyon, travma sonucunda deri ya da deri altındaki damarların ezilerek kanamaların oluşmasıdır. Çok sık görülen bir sakatlıktır. Belirtileri arasında işe şişme, ağrı ve renk değişimi vardır. Vücudun her yerinde görülebilir. İkinci tür ise açık yaralardır. Derinin dokusunun farklı nedenlerle bozulmasıdır. Sık sık görülür. Çarpma sonucu oluşur ve ağrı ya da kanama olabilir. Tedavisi kanamayı durdurmakla başlar ve temizlik ve pansumanla biter. Kramp ise üçüncü tür yumuşak doku yaralanmasıdır. Kas liflerine ani bir şekilde acılı bir ağrı girmesiyle oluşur. Kramp oluşan yer kasılır ve bir süre o şekilde kalır. Bu tür sporcu sakatlıkları birçok neden ile ortaya çıkar ve en çok görülen nedenler arasında terleme ile tuz kaybı, ısı değişikliği ve fazla yorgunluk da vardır. Karşıt kasın çalışması ve sıcak kompres ile tedavi edilebilir. Kas yaralanmaları ise bir diğer yumuşak doku yaralanması türüdür. Sert ve ani hareketler sonucu kasın ya da birkaç lifin kopması ile meydana gelir. Darbelerle ve aşırı zorlama ile oluşur. Ödem ve çok yoğun bir ağrı ile kendini belli eder. Mutlaka istirahat verilir ve tedavisine başlanır. Çok büyük yırtıklarda ise cerrahi müdahale gerekir.
Eklem yaralanmaları da çok sık görülen sporcu sakatlıkları türlerindendir. 4 türü vardır ve ilki zorlanma ve incinmedir. Kasın ve tendonun ani şekilde zorlanması ile ortaya çıkan bir doku sakatlanmasıdır. Eklemlere sert yüklenmeler de nedenler arasındadır. Şişlik, ağrı ve hareket kısıtlığı gibi belirtileri vardır. Eklemlere hareket veren tüm kas ve tendonlarda görülebilir. Tedavisi genelde kolaydır ve istirahat verilir. Ancak ciddi kopmalarda ise cerrahi müdahale uygulanır. İkinci türü ise hemartrozdur. Eklem içinde darbe sonucu kanama oluşması ve şişmesidir. Kısa bir süre içinde şişme, ağrı, gerginlik hissi ve hareket kısıtlığı gibi belirtiler gösterir. Genellik dizde görülen bir sakatlıktır. Soğuk ya da sıcak uygulamalar ile ve diz çevresinin sarılması ile kolay bir tedavisi vardır. Burkulma ise üçüncü türdür. Çok sık görülen bir sporcu sakatlıkları çeşididir. Eklemlerin zorlanması ile normal hareket sınırının aşılması ile meydana gelir. İstirahat verilen bir tedavi şekli vardır ve tedaviye hemen başlanması sakatlığın seviyesinin azalmasında önemli bir etkendir. Çıkıklar ise diğer bir eklem yaralanması türüdür. Eklemi oluşturan kemiklerin birbirleri ile ilişkilerinin bozulmasıdır. Uygulanan kuvvet ile bağ yırtıkları oluşur ve bu kuvvet devam eder ise çıkık meydana gelir. Fonksiyon kaybı, ağrı ve şişlik gibi belirtiler orataya çıkar. Tedavisine sporcuyu sabitlemek ile başlanır. Hareket etmemesi gerekir. Ağrı kesici verilebilir ve uzman hekimlerce tedaviye hemen başlanması gerekir.
Tendon yaralanmaları da sık sık görülen bir sporcu sakatlıkları türüdür. Vücutta kas sistemini iskelete bağlayan bağlara tendon denir. Tendonlar kas ve eklem hareketlerini sağlar. Tendon ağrısı, yırtılma, kopma ve sıkışma gibi durumlarda meydana gelir. Çoğunlukla kasların fazla çalışması nedeni ile meydana gelir. Tendon yırtığı genellikle bacak bölümünde meydana gelir. Kopma ve ani bir ağrı ile kendini belli eder. Yırtıkla birlikte morarma meydana gelir ve kuvvet kaybı oluşur. Ayrıca bacağın konumunu da değiştirmek acı verir ve çoğunlukla değiştiremezsiniz. Maça ısınmadan başlayanlarda da sıklıkla meydana gelen bir durumdur. Tedavisine ise 36 saat içinde mutlaka başlanmalıdır. Tedaviden sonra ise hasta mutlaka istirahat etmelidir. Tendon kopması ise ani hareket ve spordan uzak durma sonucundan meydana gelir. Tendon kopması anında bir ses duyulabilir ve bu gibi durumlarda ağrı ve acı hissedilebilir. Tendon sıkışması da sporcu sakatlıkları türlerinden biridir. Çoğunlukla sabit ve rahatsız pozisyonlarda duranlarda meydana gelir. Acı ve hareket kısıtlığı getiren tendon sıkışması günlük hayat programlarında da sorun meydana getirebilir.
Görüldüğü gibi birçok en hafifinden en ciddisine birçok sporcu sakatlığı çeşidi vardır. Bunların hepsinin ayrı nedenleri ve tedavi yöntemleri mevcuttur. Bazı sakatlanmalar profesyonel sporcuların kariyeri için çok kötü sonuçlar doğurabilir. Bu yüzden spordan önce gerekli hazırlıkların yapılması, mümkün olduğunca dikkat edilmesi ve sakatlanma durumlarında hemen müdahale yapılması gerekir.