Diz Protezi Nedir?
Diz protezi, diz eklem kıkırdağının aşırı derecede bozulmasıyla gelişen ve dizlerde kireçleme olarak adlandırılan hastalığın tedavisinde kullanılan tedavi yöntemidir. Ameliyat ile ilerlemiş hastalıkların dizlerdeki ağrıları azaltılıp dizin eski fonksiyonunun geri kazanması sağlanır. Bu ameliyatta diz ekleminin bozulan iç yüzeyleri temizlenip uç kısımları yöntemin tekniğine uygun olarak çıkarılır, yerine diz protezi denilen yapay yüzeyler konulur. Diz protezleri dizi taklit edip onun görevlerini yaparlar. Protezin ana kısmı titanyum ya da kobalt - krom metal alaşımından, ara kısmı kuvvetlendirilmiş bir tür plastik olan polietilenden oluşur. Günümüz teknolojik gelişmeleriyle protezlerin tasarımı ve kullanılan maddelerin gelişimi sağlanmıştır. Bunlarla beraber tedaviler daha başarılı neticelenir olmuşlardır.
Diz Protezi Tedavisi Hangi Durumda Uygulanır?
Diz ekleminde meydana gelen kireçlenmeyi radyolojik ve klinik olarak sınıflandırmaktayız. 1, 2, 3, 4 seviye olarak ayrılır ve 1. - 2. seviyedeki hastalara ilaç tedavisi ve fizik tedavi uygulanmaktadır. 3. - 4. seviye kireçlemelerde ise cerrahi yöntemler dışındaki tedaviler sonuç vermemektedir. Hastaların kireçleme seviyesi ve yaşları ileri olanlarına genellikle diz protezi uygulanmaktadır. Diz ekleminin artık fonksiyonlarını yerine getiremeyeceği durumlarda diz protezi yapılır. Bu uygulama hastanın günlük yaşantısını devam ettiremeyeceği anlaşılınca yapılmaktadır.
Diz Protezi Ne Zaman Yaptırılmalı?
Diz kireçlemesi olan her hastaya aynı tedavi uygulanamaz. Her hasta ayrı değerlendirilir. Cerrahi tedaviye karar verilmeden önce ilaç, enjeksiyon tedavisi ve fizik tedavi denenir. Bunlar yetersiz kaldığında cerrahi tedavi süreci başlar. Hastanın ağrısız yürüme mesafesi 300 metrenin altındaysa, her gün ağrı kesici kullanmak zorunda kalmışsa protez tedavisi uygulanması gerekiyordur. Kireçleme ağrısıyla düzenli olarak ağrı kesici alan hastalarda böbrek ve karaciğer hasarı görülebilir. Hastanın yürüme mesafesinin artırılması ve ağrı kesici almasını önlemek için diz protezi ameliyatı uygulanması yararlı olur.
Diz Protezi Hangi Hastalara Uygulanabilmektedir?
Eklemlerin düz ve sürtünmelerinin az ve korunaklı şekilde hareket etmelerini sağlıklı kıkırdaklar sağlar. Bu kıkırdaklar herhangi bir hastalık, sakatlık ya da zorlanma ile hasar görmeye başlamışsa eklem çevresindeki dokularda iltihap ve ağrı görülür. Aşınan kemikler zamanla kemiklerin birbirine daha fazla değmesine sebep olur, ağrı artar. Bu aşamaya gelindiğinde çözüm diz protezidir. Bu ameliyat çoğunlukla orta yaşın üzerindeki hastalara uygulanmaktadır. 55 yaşın üzerindeki hastalara protez ameliyatı yapıldığında bu protez ömür boyu kullanılabilmektedir. Genç yaşlarda uygulanan protezlerde ise zamanla eskime görülür ve ikinci bir protez değişim ameliyatı gerekmektedir.
Diz Protezinden Ne Beklenmelidir?
Diz protezi uygulamasına karar verme aşamasında cerrahi işlemin nelere yarayıp yaramayacağı bilinmelidir. Diz protezi yapay bir diz olacağından normal diz gibi olması beklenmemelidir. Ameliyat sonrası farklı kireçleme dışında bir hastalık yoksa günlük aktiviteler rahatça yapılabilir. Dizlerinde hareket kısıtlığı şikayeti olan hastalar ameliyat sonrası %90 oranında hareket açıklığına kavuşurlar. Fakat hasta sağlıklıyken de yapamadığı hareketleri protez ameliyatı sonrası yapmayı beklememelidir. Hasta ameliyat sonrası futbol, basketbol gibi sporları yapamaz ancak fazla zorlamayan tenis ve kısa süreli koşular yapabilir.
Diz Protezinin Ömrü Ne Kadardır?
Diz protezini oluşturan plastik ve metal alaşım yapılar hareket sırasında oluşan sürtünmeler nedeniyle zamanla aşınırlar. Aşınma sonucunda oluşan gözle görülemeyecek derecede ufak metal, plastik parçalarına vücudun cevabı protezin takıldığı kemikten gevşemesidir. Ameliyat tecrübeli bir cerrah tarafından ve son teknoloji ürünlerle yapılırsa protez 20 yıla yakın dayanır. Protezin kaç yıl dayanacağı konusunda önemli olan 3 etken vardır.
- Protez ameliyatını yapan cerrahın tecrübesi
- Kullanılan diz protezinin kalitesi ve dayanıklılığı
- Hastanın protezi kullanma şekli. Kilosu 100’ün üzerinde olan ve çok hareketli bir yaşam süren hastalar fazla koşma, atlama, zıplama, düşme sonucu protezin ömrünü 5 yıl kısaltırlar. Bunlara rağmen hiç ağrısız ve 90 dereceden fazla diz bükülmesinin olduğu yaklaşık 20 yıllık rahat bir hayat süresi olduğu söylenebilir.
Protezin ömrünün dolduğu yeniden başlayan ağrı şikâyetlerinden anlaşılır. Protezin gevşemesi ve aşınması bu ağrıya sebep olmaktadır. Protez farklı sebeplerle aşınmış ve gevşemiş olabilir. Bu durumda ikinci bir ameliyatla protezin değiştirilmesi gerekmektedir. Protezin aşındığı durumlarda aşınan ve gevşeyen parçalar revizyon denilen daha komplike bir ameliyatla değiştirilir. Revizyon ameliyatları daha zor ve komplikasyon oraları daha yüksek ameliyatlardır. Buna rağmen bu ameliyatların başarı oranları oldukça yüksektir.
Diz Protez Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Uygun miktarda anestezi yapıldıktan sonra dizin önünden bir kesi yapılır ve diz eklemine ulaşılır. Diz eklemini oluşturan uyluk, kaval, diz kapağı kemiklerinin birbirine temas eden yüzeylerindeki aşınan kıkırdak dokular ince bir kemik tabakasıyla birlikte kesilip çıkarılır. Uygun boyutlarda seçilen kemik protezi kemik çimentosu da denilen polimetilmetakrilat dolgu maddesi ile kemik yüzeylerine yapıştırılırlar. Bu şekilde eklem yüzeyleri protez ile kaplanır. Diz protezi ameliyatı 1-2 saat sürer. Ameliyattan sonraki gün diz hareket ettirilmeye başlanır. Hasta destek olunarak ayağa kaldırılır. Hasta oda ve koridorda rahatça yürümeye başladığında taburcu edilir. Taburcu olma süresi hastadan hastaya değişmekle beraber 3-5 gün arasındadır.
Diz Protezi Yerine Başka Bir Seçenek Var Mıdır?
Yeryüzünde kıkırdak üzerine birçok farklı çalışma yapılmaktadır. Diz protezi ameliyatı kıkırdaklar tamamen aşındığı durumda yapılır. Yeni kıkırdak üretilmediği sürece maalesef bu ameliyata alternatif olacak başka bir seçenek bulunmamaktadır. Ancak kireçlemenin başlangıç aşamasında Prp, hyalüronik asit enjeksiyonu gibi farklı yöntemler alternatif olarak kullanılmaktadır.
Diz Ağrısının ve Dizdeki Fonksiyon Kaybına Neler Sebep Olmaktadır?
Vücudumuzda en fazla yükü taşıyan eklemi diz eklemleridir. Ayaktayken, yürürken, koşarken kısacası her harekette yıpranmaya en hazır eklemimizdir. Normal fonksiyonlarını artık gösteremeyen kıkırdaklarda ağrı başlar bunun nedeni eklemin normal açıklığını kaybetmesidir. Gündelik yapılan başlıca hareketler, spor yaparken yanlış yük uygulama yaparken yıpranma olarak sayılabilir. Yıpranmaya meyilli olmaya sebep olan kemik erimesi ve benzeri genetik hastalıklar da protezi aşındırmaktadır.
Diz Protez Ameliyatının Ne Riskleri Vardır?
Diz protezi ameliyatı sırasında, sonrası erken ve geç dönemde olmak üzere birçok risk vardır. Ameliyattaki risk her ameliyatta olan anestezi riskidir. Bundan farklı olarak ameliyatın uygulandığı bölgedeki damar ve sinirlerde geçici veya kalıcı yaralanmalar gerçekleşebilir. Ameliyat ardından veya bir süre sonra gerçekleşebilecek komplikasyon iltihaplanmadır. Bu protez sağlığını etkileyen önemli bir faktördür. Ameliyat öncesi iltihaplanma odaklarına dikkat edilmeli ve ameliyat sonrasında yara bakımı iyi yapılmalıdır.
Diz Protezi Ameliyatı Sonrası Hastalar Hangi Sorunlarla Karşılaşabilirler?
Ülkemizde yılda yaklaşık 70 bine yakın diz protezi uygulaması yapılmaktadır. Bu uygulamalar sonucu hastaların %90’ının yaşam kaliteleri artıp şikayetlerinin azaldığı görülmektedir. Özellikle diz protezi uygulanan hastaların bir kısmında çeşitli şikayetler olmaktadır. Bu hastalarda şikayet kaynağı; yetersiz adale kuvveti, iltihaplanma, damarda pıhtı, protezin gevşemesi, protez kırılmasına bağlı metal alerjisi olabilmektedir. Şikâyetleri geçmeyen hastalar vakit kaybetmeden diz protezi ameliyatını yapan doktorlarına başvurmalılardır.
Hastaların Ameliyat Sonrası Kilolarına Dikkat Etmeleri Önemlidir!
Diz protezi ameliyatı sonrası hastaların kilosuna dikkat etmesinde yarar vardır. Hastanın kilosu ne kadar fazla olursa dizlerin taşıdığı yük de o kadar fazla olur. Dizlere binen yükü arttırmamak için kilo alımından kaçınılmalıdır. Kilo arttıkça dizlerin görevi artar ve diz protezinin ömrü kısalır. Kilosu fazla olmayan kişilerin diz protezi ameliyatları daha iyi sonuçlanıp protezlerini daha verimli kullanabilmektedirler.