Son yıllarda Türkiye’de spor aktivitelerindeki artış hız kazanmıştır. Yaşam kalitesini artırmak ve sağlıklı bir yaşam sürmek için günlük aktiviteleri arasına spor ve egzersiz yapma alışkanlıkları katmaya çalışan insanların sayısı giderek artmaktadır. Bunu yanı sıra gençlerde sporun teşvik edilmesi, bu alanda çok ciddi yatırımların yapılması resmi olarak bir spor dalıyla uğraşan sporculardan yüksek performans beklentileri de artmaktadır.
İnsanların spora başla hevesleri, kısa sürede fit olma arzuları sağlıksız ve yanlış yapılan egzersizler sonucu ciddi sakatlanmalara yol açmaktadır. Bununla birlikte herhangi bir spor dalı ile uğraşan sporculardan beklenen kısa sürede başarı oranını yükseltme çabaları sporcuların fiziksel ve psikolojik olarak tam hazırlanamamalarına neden olmaktadır. Bunun sonucu olarak spor müsabakaları sırasında ciddi yaralanmalara ve kalıcı sakatlıkların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.
Spor yaralanmaları, spor aktiviteleri sırasında oluşan kazalar sonucu vücudun çeşitli bölgelerinde meydana gelen sakatlanmalar ve yaralanmaların tamamına verilen bir isimdir. Spor sırasında yaralanmalar çok çeşitli olabilir. Sporcular çeşitli sakatlanmalar yaşayabilir. Hatta yaralanmalar ve sakatlanmalar sonucu kalıcı hasarlar oluşabilir. En sık görülen yalanmalar ise burkulma sonucu ortaya çıkan ayak ve ayak bileği sakatlanmalarıdır. Bu nedenle sporcularda ayak bileği sakatlanmalarına dikkat etmekte fayda vardır.
Spor Yaralanmalarının Nedenleri
Spor sırasında yaralanma ve sakatlıkların nedenlerini iki başlık altında toplayabiliriz:
1. Kişisel Faktörler:
- Kas zayıflığı, vücudun yeteri kadar esnek olmaması gibi fiziksel etmenler,
- Daha önce geçirilmiş ve henüz tam iyileşmeyen hastalık ve sakatlıklar,
- Hissedilen aşırı stres, dalgınlık ve riski göze alma gibi psikolojik etmenler,
- Normalden fazla antrenman veya spor sonucu vücuda fazla yüklenme ve yorgun yapılan spor aktiviteleri,
- Yaşa bağlı anatomik faktörler.
2. Çevresel Faktörler:
- Uygun olmayan hava şartlarında spor yapılması,
- Yapılan spor aktivitesine uygun ekipmanın kullanılmaması,
- Yapılan spor aktivitesine uygun yer ve zeminin doğru seçilmemesi,
- Yetersiz teknik bilgi nedeniyle yapılan hatalı egzersizler.
Sporcu Yaralanma Çeşitleri Nelerdir?
Spor ile uğraşan birçok kişi ufak ya da büyük birçok yaralanmalara ve sakatlanmalara maruz kalmıştır. Çok çeşitli sakatlanmalar ve yaralanmalar görülmesi mümkün olsa da sık görülen yalanma türlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Bel Sakatlanmaları
- Kas Yaralanmaları
- Kasık Ağrısı
- Kasılma
- Çeşitli Bölgelerdeki Kırık ve Çıkıklar
- Diz ve Dirsek Sakatlıkları
- Ayak ve ayak Bileği Sakatlıkları
Sporcularda Ayak Bileği Sakatlanmaları
Herhangi bir spor ile uğraşan kişilerde en sık görülen sakatlanmalar burkulma sonucu meydana gelen ayak bileği sakatlanmalarıdır. Burkulma sonucu ayak bileği bölgesinde bağ doku yaralanmaları ve kıkırdak yapı sorunları oluşmaktadır. Burkulma kesinlikle ihmal edilmemelidir. Burkulmayı önemsemeyen kişilerde burkulma sırasında görülen şişlik, kızarıklık, ağrı gibi belirtiler kronikleşmekte ve devam etmektedir. Ayrıca doğru tedavi edilmediği taktirde burkulmalar tekrarlayabilmekte ve sakatlıklara neden olabilmektedir. Bu nedenle bir uzman ile görüşmeli ve tavsiye ettiği tedavi yöntemi dikkate alınarak uygulanmalıdır.
Burkulma Sonucu Oluşan Bağ Doku Hasarları
Bağ doku yaralanmaları üç evrede incelenebilir:
Evre 1: Bağ dokudaki lifler uzamış ancak büyük bir bölümü hasar almamıştır. Bağ doku damarlarında önemli bir yaralanma yoktur ve kanama azdır.
Evre 2: Bağ doku liflerini çoğu hasar görmüştür. Damarlarda kısmen oluşan hasarlar vardır. Evre 1’e göre daha fazla kanama vardır.
Evre 3: Bağ doku lifleri tamamen hasar görmüştür. Damarlarda önemi ölçüde hasar vardır ve kanama en fazla bu evre görülür.
Bağ yaralanmalarında tedavinin amacı hastanın en kısa sürede eski hayatına dönmesini sağlamaktır. Tedavi yönteminde bütün evreler için hastaya istirahat verilir. Çok fazla ayağa kalkmaması sağlanır. Bandaj uygulamaları ile ayak bileğinin sabit kalması sağlanarak iyileşme süresi kısaltılır.
Burkulma Sonucu Oluşan Kıkırdak Doku Hasarları
Kıkırdak dokuda damarlar bulunmaz. Bu nedenle eklem sıvısından beslenir. Kıkırdak doku hasarları ağrı oluşturmadığı ve radyografide görünmediği için ilk muayene sırasında fark edilmeyebiliyor. Bu nedende geç tanı konmasına neden olur. Kıkırdak doku hasarlarının geç fark edilmesi dokunun iyileşmesinde gecikmelere neden oluyor. Bu da kıkırdak dokunun zamanla aşınmasına ve kalıcı sakatlanmalar ya da cerrahi müdahale gerektirecek sorunlara yol açıyor. Kıkırdak doku hasarları sadece MR ile görülebilmektedir. Tanı sürecinde önlem amaçlı MR (Manyetik Rezonans) istenmesi ileride oluşabilecek sağlık sorunlarını önlemektedir. Sporcularda ayak bileği sakatlanmalarına dikkat etmek için alınacak tedbirler kalıcı hasarların oluşmasını önlemede yardımcı olabilir.
Sporcularda Burkulma Sonucu Oluşan Kıkırdak Kırılmaları
Kıkırdak ve kemiğin birleştiği yerde oluşan kırılmalar radyografi ile görülebilir. Bu gibi durumlarda cerrahi operasyon ile kırılan parçanın alınması ile tedavi edilebilir. Bu operasyonlarda kıkırdak üzerine delikler açılır veya dizden alınan parçalar ile alınan kıkırdak bölgesine yama yapılır.
Sporcularda Burkulma Sonucu Oluşan Mikro Kıkırdak Kırılmaları
Sporcularda sıkça görülen yaralanmalardan biri de mikro kıkırdak kırıklarıdır. Burkulma sonucu oluşan yaralanmalarda kıkırdak kırığı tam oluşmayarak çatlak şeklinde kalmaktadır. Bu tür yaralanmalar radyografide görülmediği için tespitleri zorlaşmakta ve tanıyı koymada gecikmeler yaşanmaktadır. Böyle durumlarda hastalar uzun süreli ağrı şikayetleriyle veya kazadan uzun zaman sonra kronikleşen aktivite ağrısı ile uzmana başvurmaktadırlar.
Sporda Yaralanmaları Önlemenin Yolları Nelerdir?
Tıbbi Kontrolden Geçin
Daha önce bir spor deneyiminiz yoksa ve spor yapmaya yeni başlıyorsanız genel bir sağlık kontrolünden geçmenizde fayda vardır. Böylece spor esnasında oluşabilecek yaralanmaları, sakatlıkları ve ciddi sağlık sorunlarını engelleyebilirsiniz.
Dengeli Beslenin
Spor yaparken yapılan hataların başında doğru ve dengeli beslenmemek gelmektedir. Dengeli beslenmeyi öğrenmeli ve bir yaşam standardı haline getirmelisiniz. Bu konuda bir diyetisyen ile görüşebilir ve ondan tavsiye alabilirsiniz. Böylece size en uygun beslenme takvimini oluşturabilirsiniz.
Egzersizlerinizi Fiziksel Yapınıza Göre Kişiselleştirin
Vücudunuzun fiziksel ve anatomik eksiklerini öğrenip bunu antrenörünüzle paylaşmanız sağlık açısından önemlidir. Böylece sizin fiziksel yapınıza uygun antrenman takvimi oluşturarak spordan daha fazla yarar sağlamanıza yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra spor yaparken aşırı zorlanmalardan ve yorgunluklardan kaynaklanacak sakatlanmaların önüne de geçmiş olursunuz.
Egzersiz Sırasında Vücudunuzun Verdiği Sinyalleri Göz Ardı Etmeyin
Spor sırasında kendinizi dinlemeyi unutmayın. Kalp atım hızı, nefes darlığı, göğüs ağrısı ve susuzluk gibi belirtiler sizin kendinizi tanımanıza yardımcı olacaktır. Böylece spor esnasında oluşacak sağlık problemlerini önceden fark edebilir ve bu yönde önlemler alabilirsiniz. Bu sizin daha sağlıklı ve doğru bir spor yapmanızı sağlayacaktır.
Egzersiz Öncesi ve Sonrası Vücudunuzu Hazırlayın
Egzersiz öncesi ve sonrası vücudu hazırlamanız zamanla oluşacak sağlık sorunlarını önemli ölçüde ortadan kaldıracaktır. Egzersiz öncesi yapılan ısıma hareketleri spor esnasında vücudunuz daha esnek olmasını sağlayarak sakatlıkları engelleyecektir. Egzersiz sonrasında yapılan soğuma hareketleri vücudun gevşemesini sağlayacağı için uzun dönemde oluşacak sağlık problemlerini engelleyecektir.
Yaptığınız Spor Dalına Uygun Ekipman Kullanın
Spor ve egzersizlerde sakatlanmaları ve yaralanmaları önlemenin en önemli etkisi ise doğru ekipman kullanımından geçmektedir. Spor ve egzersiz sırasında kıyafetleriniz hareketleriniz kısıtlamamalı ve ter emici özelliği olması önemlidir. Ayrıca herhangi bir sağlık probleminiz var ise vücudunuzun o bölgesini destekleyici ekipmanlar kullanmak oluşabilecek sakatlanmaları önleyecektir.
Spor, sağlıklı ve kaliteli yaşam sürmek için gerekli olan bir yaşam şeklidir. Spor yapmayı benimsemek elbette yaşamımız için en güzel yollardan birsidir. Ancak Bu konuda eğitim almak, doğru mekan ve doğru ekipman seçimi yapmak, vücudumuzu tanıyarak kendimiz için en iyi spor dalını seçmek ve bilinçsiz hareket etmemek en az spor kadar sağlığımız açısından önemlidir. En önemlisi de sporcularda ayak bileği sakatlanmalarına dikkat edilmelidir.