Gelişimsel kalça çıkığı ya da Gelişimsel Kalça Displazisi nedir? Bebeğin kalça yuvasının gelişmemesi, eksik kalmasıdır. Yuva içerisine oturan baş, tepe bölgesinden örtülmediği için zaman içerisinde kalça çıkıklığına sebebiyet vermektedir. Gelişimsel kalça displazi, çocukluk döneminde eklemin yerinde olmaması anlamına gelmektedir. Bu rahatsızlık, çok farklı şekillerde meydana gelebilmektedir. Ya tam olarak kalça çıkıklığı söz konusudur ya da kısmi kalça çıkıklığı söz konusudur. Gelişimsel kalça çıkıklığı problemleri, genelde kız çocuklarda görülmektedir.
Kalça eklemi, yapısı itibari ile küresel bir eklemdir. Bu eklemin oluşumu, anne karnında ana taslağı oluştuktan sonra gerçekleşmektedir. Hastaların kalça eklemi oluşturabilmeleri için hareketli bir kalçaya sahip olması, kalçaların rahat, açık bir pozisyonda kalması çok önemlidir. Bu sayede kalça ekleminin başı küresel olurken, kalça eklemini oluşturan top şeklindeki başın yuvayı da oyduğu dönemdir. Ve kendine yer açtığı ve güçlendiği kuvvetli stabil bir kalça eklemini oluşturmaktadır. Bu dönemi başarıyla geçiremezse kalçada örtünüm bozukluğu denilen kısmi olarak yuvanın sığlığı ya da gelişimsel kalça çıkığı karşımıza çıkmaktadır.
Kalça çıkığı, 1 yaşına geldikten sonra hastanın yürüyüşü ile ortaya çıkmaktadır. 1 yaşında görülen hastalarda, yürüme gecikmesi, topallama, sallanarak yürüme karşımıza gelirse burada kalça çıkığından şüphelenmek gerekmektedir. Bacakta bir kısalık oluştuğunda, kalça çıkığının artık kesin olarak tanısı konmuş olmaktadır. Bu aşamayı geçmiş, ya da kalçası tam olarak çıkmadığı halde örtünün bozukluğu nedeni ile ekleminin doğal yapısı oluşmayan insanlarda, erişkinlik döneminde erken kireçlenmeler karşımıza çıkmaktadır. Topallama, ağrı özellikle kalça eklemini içe çevirmede zorlanan hastalar, bu tip hastalardır. Bu hastalarda eklemi korumak eğer kök hücre tedavileri ile mümkünse eklem stabilitesi uzatılmalıdır. Eğer eklem örtünümü zayıf ise yapılacak tavan kemik osteotomilleriyle eklemin üzerine tekrar kemik çatı oluşturabilmektedir. Eğer bu aşamayı da geçmiş hastalar söz konusu ise o zaman özel merkezlerce deneyimli protez uygulamaları yapılmalıdır. Protez uygulamalarının geciktirilmemesi gerekmektedir. Bunun sebebi, gecikmiş hastalarda bel, karşı eklem ya da komşu diz eklemlerinde ağır kireçlenmelerin olmasıdır. Bunun yanı sıra, kalçada topallama sonucu stabilitenin bozulduğu kişilerde rahat hareket edememe gözlenmektedir. Hastanın diğer eklemlerini, vücudunu, hareket iştahını kaybetmemesi için her fark ettikleri aşamada başvurmalarıgerektiği erken başvurdukça da olumlu sonuç alabildikleri unutulmamalıdır.
Gelişimsel Kalça Çıkığının Teşhis ve Tedavisinde Neler Yapılabilir?
Gelişimsel kalça çıkığı, eskisi gibi sık karşılaşılan bir sorun olmaktan çıkmıştır. Bunun sebebi ise ülkemizde ve dünyada artık taramaların yapılıyor oluşudur. Yeni doğan bebeklere veya 3.4.5. haftalarda yapılan ultrason teknikleri ile kalça çıkığı olup olmadığına bakılmaktadır. Dolayısı ile taramanın etkisi sayesinde erken teşhis yapılıp erken tedavi yöntemiyle bu sorun giderilmektedir. Bundan dolayı kalça çıkığı ameliyatları ülkemizde ve dünyada eskisi kadar yaygın değildir. Kalça çıkığı teşhis edildiği zaman, bebeğin ilk aylarında birtakım bandaj uygulamaları ve yastıklar ile tedavi edilmektedir. Tüm tedavilere rağmen, çocuk 1 yaşına geldiğinde hala bir çıkıklık söz konusu ise cerrahi yöntemler uygulanmaktadır. 12 aylıkken yapılan cerrahi tedavide, kalçanın iç kısmından girerek çok fazla kalçayı açmadan kapalı olarak yerine oturtulması mümkündür. Veya 18 aylıkken yapılan cerrahi müdahalede, kalçayı yerine oturtmakla beraber diğer ameliyatlar da yapılmaktadır. Gelişimsel kalça çıkığı teşhisinde, 2 yaşından önce erken teşhis konulması tedavi açısından da olumlu sonuçlar doğuracaktır.
Gelişimsel Kalça Çıkığı Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerdeki kalça çıkıklarında herhangi bir semptom görülmeyebilir. Bu nedenle düzenli olarak yapılan doktor kontrolleri ile erken koyulan tanılar oldukça önemlidir. Rahatsızlıklar, bebeklerde belirli semptomlarla bazen kendini belli edebilmektedir. Bu semptomları şu şekilde sıralamak gerekirse;
- Emeklemede, oturmada ve yürümede yaşanan motor fonksiyonu bozukluğu
- Kalça eklemlerinde olması gereken hareketliliğin sınırlılığı
- Yürümekte olan bebeklerin aksaması
- İki bacak aralığında uzunlukların farklı olması
- Bacakların dışa doğru açılım göstermemesi
- Bacak ve kalçadaki asimetriler
- Kalça ekleminin hareket ettirilmesi ile tık sesi duyulması.
Tedavi edilmemiş kalça eklemleri, kalıcı olarak bazı semptomlara neden olabilmektedir. Bu semptomlar;
- Eklem hareketliliğinde kalıcı yaşanan kısıtlılıklar
- Kalçalardaki ağrıların genç yaşlarda başlaması
- Yürümede aksaklık, topallama
- Aşınmaya bağlı olarak eklemlerde erken dönemde gelişen osteoartrit gelişimleri ile gelişimsel kalça çıkığı rahatsızlığına sebebiyet vermektedir.
Gelişimsel Kalça Çıkığının Oluşmasındaki Risk Faktörleri Nelerdir?
Kalça çıkıkları, erkeklere oranla kızlarda daha sık görülmektedir. Fakat gelişimsel kalça çıkıkları, erkek çocuklarda görülebildiğinden dolayı düzenli yapılan kontroller, kız ve erkek içinde önem arz etmektedir. Kalça displazisinin artış göstermesinin nedenleri arasında bazı risk faktörleri mevcuttur. Bunlar sırası ile;
- Amniyon (Oligohidramnioz) sıvısının azalmış olması
- Genetik faktörler (Ailede displazisi varlığı)
- Birden fazla yapılan gebelikler
- İlk gebelik sonrası doğanlar
- Bebeklerin kundakta olması gibi risk faktörleri, gelişimsel kalça çıkığı olan ‘Displazisi’ ye neden olmaktadır.
Bebeklerde meydana gelen gelişimsel kalça çıkığı rahatsızlıklarının nedeni, kesin olarak bilinmemekle beraber kalça çıkıklığının artışına sebep olacak risk faktörleri belirgindir. Bu faktörlerden bazıları, ters doğumlar, düşük seviyedeki ‘Amniyon’ sıvısı, aile öyküleri gibi belirli başlı faktörlerdir.
İlk gebelik esnasında rahmin, tam olarak gevşememesi nedeni ile bebeğe baskı uygulamakta, böylelikle kalça çıkıkları meydana gelebilmektedir. Bu nedenle ilk gebelik esnasında ‘Kalça Displazisi’ görülme sıklıkları daha belirgindir. Gelişimsel kalça çıkıklığı rahatsızlığı, diğer hastalıkların bir parçası olabileceği gibi doğuştan gelen çeşitli sendromlarda bunun bir parçası olabilir.
Gelişimsel Kalça Çıkıklığını Önlemek İçin Neler Yapılmalıdır?
Kalça gelişimleri, doğum sonrasında da devam etmesi nedeni ile gelişimsel kalça displazisinin önlenmesi için;
- Bebeklerin optimal pozisyonlarda tutulması
- Bebeklerin kucakta tutulması sırasında bacaklarının ayrık pozisyonda tutulması
- Bebeklerde ara bezin bağlanması
- Bebeklerin bacaklarının serbest şekilde hareket etmesini önleyici dar külotlu çoraplar veya tulumlar giydirilmemesi
- Bebeklerin üzerlerine ağır yük bindiren battaniye vs. örtülmemesi
- Bebeklerin kundaklanmaması ve ayaklarından baş aşağı yönde sallamaması
- Diz fleksiyonunu açmaya yönelik hareketlerden kaçınılması
- Bacaklarını germemeye ve zorlayıcı şekilde hareketlerin yapılmaması gerekmektedir.
Doğum sonrasındaki ilk 3 hafta içinde saptanan displazide, uygun şekilde yapılan yaklaşımlarla ilk 6 hafta içerisinde kalça normal duruma gelmektedir. Gelişimsel kalça çıkığı fark edilemez ve tedavi olunmaz ise kalça eklemleri, zamanından önce aşınmaktadır. Bu durumda kişide henüz 20’li yaşlardayken sancılı artroz gelişebilmektedir.
Gelişimsel Kalça Çıkığı Taramalarının Amacı Nedir?
Gelişimsel kalça çıkığı programlarının temel amacı, 3 ile 4 haftalık yeni doğan dönemlerinde, tüm bebeklerin kalça çıkıklığı açısından muayenelerin yapılması amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra klinik muayene sırasında riskli grubun 3 ile 6 hafta içerisinde ultrason ile değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Taramalardaki bir diğer amaç ise tedavi gerektiren durumlarda erken tedavilerin başlatılmasıdır. Kalça çıkıklığı nedeni ile yapılacak cerrahi işlemlerin tedavi sayıları ve muhtemel risklerin oluşmaması amaçlanmaktadır.
Kalça Çıkıkları Hangi Sıklıkla Görülmektedir?
Her 100 yeni doğan bebekten 1'inde farklı derecelerde kalça çıkıkları görülebilmektedir. Ancak ailesinde kalça çıkıkları hikayesi mevcut ise kalça çıkıklığı görülme sıklığı, 35 kat daha fazladır. Bunun yanı sıra kız bebeklerde erkeklere oranla 4 veya 5 kat daha fazla görülebilmektedir. Doğum yapan kişilerde gelişimsel kalça çıkığı görülme sıklıkları, %20 oranlarında daha fazla artmaktadır. Ayrıca geleneksel kundaklama alışkanlıkları olan kırsal bölgelerde daha fazla görülmektedir.