Gıda zehirlenmesi çeşitli nedenlerden dolayı sıklıkla yaşanan bir durumdur. Özellikle toksinler başta olmak üzere pek çok şey gıda zehirlenmelerine neden olmaktadır. Gıda zehirlenmeleri zehirli maddelerin ağız yoluyla yenilip ya da içilip sindirim sistemine karışması ile ortaya çıkmaktadır. Bakteriler, parazitler, organizmalar ve virüsler bu rahatsızlığa neden olmaktadır. Gıda zehirlenmelerinin belirtileri genellikle net olduğundan dolayı çabuk fark edilmektedir. Erken müdahale ile yaşanabilecek olumsuz durumların önüne geçilmektedir. Gıda zehirlenmeleri eğer ileri düzeyde değilse kendi kendine iyileşebilmektedir. Fakat ağır durumlarda hastaneye başvurmak zorunludur. Gıda zehirlenmelerine hastanelerde iç hastalıklar yani dahiliye hekimleri bakmaktadır. Yapılacak müdahaleler de yine dahiliye uzmanları tarafından gerçekleştirilmektedir.
Gıda Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?
Gıda zehirlenmesi nedenleri arasında pek çok sebep yer almaktadır. Bu nedenleri iyi bilerek ona göre davranmak kişileri zehirlenme durumuna karşı korumaktadır. Gıda zehirlenmelerine neden olan başlıca unsurlar şunlardır;
- Gıdalar yemeye hazırlanırken uygun olmayan yöntemlerden faydalanılması,
- Gıdaların yanlış koşullarda muhafaza edilip saklanması,
- Besin maddelerinin üretimi esnasında yanlış zirai ilaçlama veya yöntemlerden faydalanılması,
- Besin maddelerinin steril olmayan alanlarda saklanması,
- Bakteri içerikli gıdaların yaygın olarak tüketilmesi,
- Yenilmesi yasak olan besinlerin tüketilmesi,
- Hayvan toksinine maruz kalmış besin maddelerinin tüketimi,
- Virüs içeren besin maddelerinin tüketimi,
- Ağır metale maruz kalmış maddelerin tüketimi gibi durumlar zehirlenmelere neden olmaktadır. Bu nedenle besin maddesi tüketirken bu gibi durumlara dikkat edilmesi sağlığınız açısından son derece önemlidir.
Gıda Zehirlenmesi Tanısı Koyulma Şekli
Gıda zehirlenmesi tanısı genellikle hasta ile doktorun iletişimi halinde kolayca konulmaktadır. Hastanın hastaneye gelmeden önce tüketmiş olduğu besin maddeleri göz önünde bulundurularak tanı konulmaktadır. Hasta içerisinde bulunduğu duruma ait belirtileri ve bu belirtilerin ne kadar süredir var olduğunu belirtmesi halinde tanı daha hızlı bir şekilde konulmaktadır. Yapılacak hasta doktor konuşmasından sonra doktor tanıdan emin olmak için fiziksel muayene işlemine başlamaktadır. Fiziksel muayenede zehirlenmenin belirtileri aranmaktadır. Diğer zehirlenmelerden farklı olarak toksin zehirlenmeleri doktorlar tarafından istenen tahlil ile belirlenmektedir. Kan testi, dışkı testi veya parazit muayenesi yapılan tahlillerden bazılarıdır. Yapılacak olan tetkik ve tahlil sonuçlarına göre hastaya en uygun tedavi yöntemi uygulanmaya başlamaktadır.
Gıda Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?
Gıda zehirlenmesi yaşayan kişilerin erkenden doktora başvurabilmesi için bu hastalığın belirtilerini iyi bilmesi gerekmektedir. Gıda zehirlenmesinin gösterdiği belirtiler her insanda birbirinden farklılık göstermektedir. Fakat ilk belirtiler genellikle her tip zehirlenmede benzerlik göstermektedir. Sebepsiz yere midede bulantı, yoğun derecede ishal, karın bölgesinde şiddetli ağrı semptomları, bazı hastalarda kusma ve yüksek ateş gıda zehirlenmesinin en önemli belirtilerinden bazılarıdır. Bu belirtiler hemen hemen her hastada görülebilmektedir. Bunlar dışında birtakım belirtiler ise zehirlenmenin ciddi olduğunu göstermektedir. Bu belirtiler;
- 38 dereceden yüksek ağız içi ısısı,
- Su kaybı,
- Ağız da şiddetli kuruluk,
- Bulanık görme,
- Kollarda karıncalanma ve kaslarda güçsüzlük,
- Kanlı kusma durumu en ciddi belirtiler arasında yer almaktadır.
Gıda Zehirlenmesi Ne Gibi Olumsuz Durumlara Neden Olmaktadır?
Gıda zehirlenmesi, peşinden pek çok komplikasyon oluşturabilmektedir. Zehirlenmenin insan vücudunda oluşturduğu en önemli yan etki su ve tuz oranında düşüşler yaşanmasıdır. Zehirlenme yaşayan bireyler kusma ve ishal durumu yaşadığından dolayı vücutlarında bulunan bu maddeler dışarı atılmaktadır. Bu nedenle doktorlar zehirlenen kişilere sıklıkla su tüketmelerini tavsiye etmektedir. Özellikle yaşlılarda ve bebeklerde bu durum oldukça tehlikelidir. Çünkü ölümlere sebebiyet verebilmektedir. Gıda zehirlenmelerinin en ciddi komplikasyonlarından birisi de listeria enfeksiyonudur. Bu enfeksiyon hamile kadınlarda fetüs gelişmemiş ise düşük yapmaya sebep olmaktadır. Eğer fetüs gelişmiş ise de ölü doğum ya da erken doğum gibi olumsuz durumlar ile karşılaşılmaktadır.
Gıda zehirlenmesi yaşayan kişilerde oluşabilecek bir diğer önemli komplikasyon ise escherichia coli durumudur. Bu komplikasyon böbrekleri doğrudan etkileyerek böbrek yetmezliğine sebep olmaktadır. Bağırsak sistemi gelişmemiş bireylerde, yaşlılarda ve yaşça küçük çocuklarda sıklıkla bu komplikasyon oluşabilmektedir. Kanlı ishal durumu bu komplikasyona maruz kalmış kişilerde en çok görülen yan etkilerden biridir. Bu komplikasyonlara maruz kalmamak için yaşanabilecek zehirlenme durumunda size en yakın sağlık birimine başvurmanız gerekmektedir. Bu sayede zehirlenme herhangi bir olumsuz duruma neden olmadan daha kolay ve hızlı bir şekilde atlatılmaktadır. Komplikasyona maruz kalan zayıf ve güçsüz bedenler yaşanabilecek komplikasyonları atlatamamaktadır. Bu durumlar da çoğunlukla ölümle sonuçlanmaktadır.
Gıda Zehirlenmesi Tedavi Yöntemi Nedir?
Gıda zehirlenmesi tedavi yöntemleri hastalığın oluşma şekline ve hastanın anlık durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Hastalığın neden kaynaklandığı ve görülme şiddetine göre hastaya hekim tarafından en uygun tedavi uygulamaktadır. Pek çok gıda zehirlenme durumu evde kendiliğinden geçerken bazı zehirlenme durumları muhakkak hastaneye gitmeyi gerektirmektedir. Zehirlenme yaşayan hastada yoğun bir su ve tuz kaybı durumu varsa yani hastanın dehidrasyon durumu bozulmuşsa bunu düzenlemek gerekmektedir. Tuz ve su kaybına neden olan ishal durumu hastaya verilecek olan ilaçlar yardımı ile önlenmelidir. İlaçlar hastaya ağız ya da damar yolu ile verilmektedir. Bu sayede daha fazla su kaybının önüne geçilmektedir. Vücudun sıvı dengesinin sağlanması ile hasta kendini daha iyi hissetmektedir.
Gıda zehirlenmesi yaşayan hastanın dehidrasyon durumu düzeltildikten sonra kaybedilen vitamin ve minerallerin yerine takviye yapılması gerekmektedir. Uygulanacak ilaçlar sayesinde hastaya vücudunda eksilen sodyum, potasyum ve kalsiyum verilmektedir. Hastanın zayıf düşmüş metabolizması güçlenerek iyileşme süreci hız kazanmaktadır. Özellikle yaşça küçük çocuklar ve yaşlılarda bu durum çok daha önemlidir. Bu uygulama yapılırken genellikle damar yolundan ilaç verme yöntemi uygulanmaktadır. Çünkü ilaç daha hızlı bir şekilde vücuda yayılmaktadır. Bakteriyel tarzda bir zehirlenmeye maruz kalmış hastalarda ise farklı olarak antibiyotik tedavisi uygulanmaktadır. Antibiyotik tedavisi hastalığı yayılma riski taşıyan veya hamile olan kişilere uygulanmaktadır. Bu tedavi yöntemleri sayesinde zehirlenme durumu hızlı bir şekilde atlatılmaktadır.
Gıda Zehirlenmesi Yaşamamak İçin Neler Yapılmalıdır?
Gıda zehirlenmesi insanları psikolojik ve fizyolojik olarak etkileyen son derece önemli bir durumdur. Gıda zehirlenmesinden korunmak için yapılması gerekenlerden bazıları şunlardır;
- Yemek yemeden önce ellerin bol su ve sabunla yıkanması,
- Mutfakta yer alan eşyaların düzenli olarak yıkanması ve dezenfekte edilmesi,
- Yemek hazırlarken yiyecek maddelerinin bol su ile iyice yıkanması,
- Yemek hazırlamada kullanılan kesme tahtası ve bıçakları düzenli olarak sterilize etmek,
- Çiğ yiyeceklerin tavsiye edildiği şekilde saklanması,
- Pişmiş yiyeceklerin aşırı sıcak ortamlarda saklanmaması,
- Tavuk ve balık eti gibi çabuk bozulan besin maddelerinin fazladan alınmaması,
- Besin maddelerinin belirtilen son kullanma tarihlerine uygun olarak tüketilmesi,
- Besin maddelerinin uygun görülen şekilde pişirilmesi,
- Bozulabilir gıdalar gıda zehirlenmesi durumuna sıklıkla neden olduğundan derhal buzdolabına konulması,
- Donmuş yiyeceğin sadece bir defaya mahsus çözdürülmesi,
- Tadı, kokusu ya da görüntüsünde bozukluk meydana gelmiş olan besin maddelerinin tüketilmemesi zehirlenmeyi önlemde yardımcı olmaktadır. Bu yöntemler sayesinde zehirlenme durumundan korunmaktadır.
Gıda Zehirlenmesine Neden Olan Besin Maddeleri Nelerdir?
Gıda zehirlenmelerine neden olan besin maddelerinin temelini hayvansal gıdalar oluşturmaktadır. Çünkü hayvansal gıdalar belirli bir kullanım ömrüne sahiptir. Saklama koşulları elverişli değildir. Gıda zehirlenmelerine neden olan besin maddelerinden bazıları şunlardır;
- Yumuşak peynirler ve pastörize edilmemiş peynirler,
- Uzun süredir çözülmüş ve bekletilmiş patates ve et,
- Çiğ veya az pişmiş kabuklu deniz ürünleri,
- Çiğ veya az pişmiş balık,
- Fazla beklemiş ya da yanlış saklanmış yumurta içeren hamurlar,
- Fazla ve yanlış ısıda beklemiş beyaz ve kırmızı et,
- Çiğ filizler,
- Gıda zehirlenmesi sebeplerinin arasında ilk sırada yer alan pastörize edilmemiş süt ve bu sütten üretilen ürünler,
- Pişmemiş şarküteri ürünleri,
- Yumurta,
- Ev yapımı fazla beklemiş dondurma ve muhallebi gibi süt içerikli tatlılar zehirlenmeye neden olan besin maddeleri arasında yer almaktadır.
Bu besin maddelerinin uygun şekilde muhafaza edilmesi ya da tüketilmesi durumunda hiçbir olumsuz durumla karşılaşılmamaktadır. Bu maddeler tüketim sonrasında yeniden kullanılmak üzere kaldırılırken en ideal yöntem uygulanmalıdır. Böylece zehirlenme durumu önlenmektedir.
Gıda Zehirlenmesi Yaşayan Kişiler Evde Neler Yapmalıdır?
Evde gıda zehirlenmesine maruz kalmış kişiler öncelikle sakin olmalıdır. Vücutta oluşan su kaybını önlemek için belirli aralıklarla su tüketilmelidir. Su tüketimi direk olabileceği gibi kırık buz parçası emilerek de yapılabilmektedir. Hasta evde bolca dinlenmeli ve kendini yoracak işlerden uzak durmalıdır. Genellikle ciddi olmayan gıda zehirlenmesi 48 saat içerisinde kendiliğinden düzelmektedir.
Besin olarak kuru ve katı besin maddelerinin tüketimi bağırsakları düzenleyecektir. Bu sebeple muz, kraker, tuzlu ürünler, yoğurt, patates, asitsiz kola ve yağsız pirinç gibi maddeler tüketilmelidir. Asitli içeceklerden ve yağlı besinlerden kesinlikle uzak durulmalıdır. Et suyu ve soda gibi maddeler de zehirlenmeyi tedavi etmeye yarayan besinler arasında yer almaktadır. Gıda zehirlenmesinde genellikle probiyotik kullanımı gözlenmektedir. Fakat bu ilaç kullanılmadan önce doktora danışılması çok daha faydalı olacaktır. Hastalık süreci atlatıldıktan sonra da bir süre yeme içmeye özen göstermek gerekmektedir.