Deliryum Nedir?
Deliryum, delirium olarak da yazılır ve bir akut kognitif bozukluk olarak tanımlanır. Deliryum, beyinlerin çalışmasını etkileyen bir hastalıktan veya ilaçlardan kaynaklanabilir ve kişinin düşüncelerinin, duygu ve davranışlarının değiştiği bir durumdur. Deliryum belirtileri arasında halsizlik, uyku bozuklukları, dikkat dağınıklığı, anksiyete, hallusinasyonlar (görüntülerin hayal edilmesi), agitasyon (çok hareketli olma) ve yaratıcılık bozuklukları sayılabilir. Deliryum genellikle geçici bir durumdur ve tedavi edilebilir, ancak tedavi edilmezse ciddi sonuçları olabilir. Deliryumun nedenleri arasında yaşlılık, ciddi hastalıklar, cerrahi sonrası durumlar, ilaç yan etkileri ve alkol ve uyuşturucu kullanımı sayılabilir.
Deliryum Nedenleri Nelerdir?
Deliryum nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
Yaşlılık: Yaşlılık deliryum riskini artıran bir faktördür, çünkü beyin yaşlandıkça daha hassas hale gelir ve daha fazla stres altında kalabilir.
Ciddi hastalıklar: Deliryum, ciddi hastalıkların bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve şeker hastalığı gibi hastalıklar deliryum riskini artırabilir.
Cerrahi sonrası durumlar: Cerrahi sonrası deliryum, anestezi ve cerrahi sırasında beyin etkilenmesine neden olan bir durumdur.
İlaç yan etkileri: Bazı ilaçlar deliryum riskini artırabilir. Örneğin, antidepresanlar, rahatsızlık veren ilaçlar ve bazı anksiyolitikler deliryum riskini artırabilir.
Alkol ve uyuşturucu kullanımı: Alkol ve uyuşturucu kullanımı deliryum riskini artıran faktörlerdir. Alkol ve uyuşturucu kullanımının artması deliryum riskini de artırır.
Deliryum Risk Faktörleri Nelerdir?
Deliryum risk faktörleri şunlardır:
Yaşlılık: Yaşlılık deliryum riskini artıran bir faktördür, çünkü beyin yaşlandıkça daha hassas hale gelir ve daha fazla stres altında kalabilir.
Ciddi hastalıklar: Deliryum, ciddi hastalıkların bir sonucu olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve şeker hastalığı gibi hastalıklar deliryum riskini artırabilir.
Cerrahi sonrası durumlar: Cerrahi sonrası deliryum, anestezi ve cerrahi sırasında beyin etkilenmesine neden olan bir durumdur.
İlaç yan etkileri: Bazı ilaçlar deliryum riskini artırabilir. Örneğin, antidepresanlar, rahatsızlık veren ilaçlar ve bazı anksiyolitikler deliryum riskini artırabilir.
Alkol ve uyuşturucu kullanımı: Alkol ve uyuşturucu kullanımı deliryum riskini artıran faktörlerdir. Alkol ve uyuşturucu kullanımının artması deliryum riskini de artırır.
Önceki deliryum deneyimleri: Deliryum geçirilmiş olan kişilerin tekrar deliryum geçirme riski daha yüksektir.
Düşük eğitim seviyesi: Düşük eğitim seviyesi deliryum riskini artıran bir faktördür.
Depresyon ve anksiyete: Depresyon ve anksiyete deliryum riskini artıran faktörlerdir.
Özel durumlar: Özel durumlar, örneğin hapishane, bir yatakhanede kalmak veya bir seyahat sırasında deliryum riskini artıran faktörlerdir.
Deliryum Komplikasyonları Nelerdir?
Deliryum komplikasyonları şunlar olabilir:
Fiziksel sağlık sorunları: Deliryum, ciddi hastalıkların bir sonucu olarak ortaya çıkabileceğinden, deliryum geçiren kişilerde fiziksel sağlık sorunları oluşabilir. Örneğin, deliryum geçiren kişilerde aşırı hareketlilik ve dikkatsizlik nedeniyle yaralanmalar oluşabilir.
Kognitif bozukluklar: Deliryum, beyin çalışmasını etkileyen bir durumdur ve deliryum geçiren kişilerde kognitif bozukluklar oluşabilir. Örneğin, bellek bozuklukları, düşünme yeteneğinde azalma ve konsantrasyon bozuklukları görülebilir.
Psikolojik sorunlar: Deliryum geçiren kişilerde psikolojik sorunlar da ortaya çıkabilir. Örneğin, depresyon, anksiyete veya travma gibi sorunlar oluşabilir.
İleri yaş: Deliryum geçiren kişilerde yaşlanma süreci hızlanabilir ve bu kişilerin yaşlarından daha yaşlı görünmesine neden olabilir.
Ölüm: Deliryum geçirilmeyen veya tedavi edilmeyen kişilerde ölüm riski artabilir.
Deliryumu Önlenebilir Mi?
Deliryumun önlenmesi için bazı önlemler alınabilir. Bunlar şunlar olabilir:
Yaşlılık döneminde fiziksel aktiviteyi arttırmak: Yaşlılık döneminde fiziksel aktiviteyi arttırmak, beyin sağlığını korumanın yanı sıra deliryum riskini azaltabilir.
Ciddi hastalıkların tedavisi: Ciddi hastalıkların tedavisi, deliryum riskini azaltabilir. Örneğin, şeker hastalığının kontrol altında tutulması ve kalp yetmezliğinin tedavi edilmesi deliryum riskini azaltabilir.
İlaçların doğru kullanımı: İlaçların doğru kullanılması, deliryum riskini azaltabilir. Örneğin, doktor tarafından reçete edilen ilaçların zamanında alınması ve doktor tarafından verilen talimatları takip etmek deliryum riskini azaltabilir.
Alkol ve uyuşturucu kullanımını sınırlamak: Alkol ve uyuşturucu kullanımını sınırlamak, deliryum riskini azaltabilir.
Sağlıklı bir yaşam tarzı: Sağlıklı bir yaşam tarzını benimsemek, deliryum riskini azaltabilir. Örneğin, düzenli olarak egzersiz yapmak, sağlıklı beslenmek ve sigara içmemek deliryum riskini azaltabilir.
Deliryum Belirtileri Nelerdir?
Deliryum belirtileri arasında şunlar sayılabilir
Halsizlik ve uyku bozuklukları: Deliryum geçiren kişilerde halsizlik ve uyku bozuklukları görülebilir. Bu kişilerde uyku düzeni bozulabilir ve uyku sırasında hareketlilik artabilir.
Dikkat dağınıklığı: Deliryum geçiren kişilerde dikkat dağınıklığı görülebilir. Bu kişilerde konsantrasyon bozuklukları olabilir ve dikkatleri kolayca dağılabilir.
Anksiyete: Deliryum geçiren kişilerde anksiyete görülebilir. Bu kişilerde endişe, kaygı ve gerginlik gibi belirtiler olabilir
Hallusinasyonlar: Deliryum geçiren kişilerde hallusinasyonlar görülebilir. Bu kişiler görüntülerin hayal edilmesi durumunu yaşayabilir ve bu görüntüler gerçek olmayan şeyler olabilir.
Agitasyon: Deliryum geçiren kişilerde agitasyon görülebilir. Bu kişiler çok hareketli olabilir ve huzursuz olabilir.
Yaratıcılık bozuklukları: Deliryum geçiren kişilerde yaratıcılık bozuklukları görülebilir. Bu kişilerde düşünme yeteneklerinde azalma, dil bozuklukları ve zihinsel işlevlerde azalma olabilir.
Deliryum Türleri Nelerdir?
Deliryum türleri şunlardır:
Hipoakut deliryum: Bu tür deliryum, birkaç saat veya gün içinde ortaya çıkan ve geçici olan bir deliryum türüdür.
Akut deliryum: Bu tür deliryum, birkaç gün veya hafta içinde ortaya çıkan ve geçici olan bir deliryum türüdür.
Subakut deliryum: Bu tür deliryum, birkaç hafta veya ay içinde ortaya çıkan ve geçici olan bir deliryum türüdür.
Kronik deliryum: Bu tür deliryum, birkaç ay veya yıl içinde ortaya çıkan ve kalıcı olan bir deliryum türüdür.
Hipomaniakal deliryum: Bu tür deliryum, kişinin düşüncelerinin hızlı ve karışık olmasına neden olan bir deliryum türüdür. Bu tür deliryum, genellikle uyku bozuklukları, halsizlik ve anksiyete ile birlikte ortaya çıkar.
Depresif deliryum: Bu tür deliryum, kişinin düşüncelerinin yavaş ve karışık olmasına neden olan bir deliryum türüdür. Bu tür deliryum, genellikle halsizlik, uyku bozuklukları ve depresyon ile birlikte ortaya çıkar.
Deliryum ile Bunama Arasındaki Farklılıklar Nelerdir?
Deliryum ile bunama arasında şu farklılıklar bulunur:
Süre: Deliryum, geçici bir durumdur ve birkaç saat veya gün içinde ortaya çıkar. Bunama ise kalıcı bir durumdur ve aylar veya yıllar içinde ortaya çıkar.
Belirtiler: Deliryum belirtileri arasında halsizlik, uyku bozuklukları, dikkat dağınıklığı, anksiyete, hallusinasyonlar ve agitasyon sayılabilir. Bunama belirtileri arasında ise bellek bozuklukları, düşünme yeteneğinde azalma, dil bozuklukları ve zihinsel işlevlerde azalma sayılabilir.
Tedavi: Deliryum genellikle geçici bir durumdur ve tedavi edilebilir. Bunama ise kalıcı bir durumdur ve tedavi edilemez, ancak belirtilerin azaltılması ve yaşam kalitesinin artırılması için özel bir bakım ve destek gerekebilir.
Nedenler: Deliryum nedenleri arasında yaşlılık, ciddi hastalıklar, cerrahi sonrası durumlar, ilaç yan etkileri ve alkol ve uyuşturucu kullanımı sayılabilir. Bunama nedenleri arasında ise beyin tümörleri, beyin ameliyatları, beyin yaralanmaları, kalıtsal faktörler ve nörolojik hastalıklar sayılabilir.
Deliryum Tanısı
Deliryum tanısı için şu adımlar takip edilebilir:
Anamnez ve muayene: Doktor, deliryum geçirme olasılığı olan bir kişide anamnez alacak ve fizik muayene yapacaktır. Anamnezde kişinin geçmişte deliryum geçirip geçirmediği, mevcut sağlık durumu ve kullandığı ilaçlar gibi bilgiler önemlidir. Doktor ayrıca kişinin dikkatini, belleğini ve dil becerisini değerlendirecektir.
Laboratuvar testleri: Doktor, deliryumun nedenini araştırmak için laboratuvar testleri yaptırabilir. Örneğin, beyin omurilik sıvısı (BOS) örnekleri alınarak beyin enfeksiyonları veya tümörleri araştırılabilir.
Göz muayenesi: Doktor, deliryumun nedenini araştırmak için göz muayenesi yaptırabilir. Örneğin, glokom (göz içi basıncının yüksek olması) deliryum riskini artıran bir faktördür.
Beyin görüntüleme testleri: Doktor, deliryumun nedenini araştırmak için beyin görüntüleme testleri yaptırabilir.
Deliryum Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Deliryum tedavi yöntemleri şunlardır:
Nedeninin ortaya çıkarılması ve tedavisi: Deliryum nedeni ortaya çıkarıldıktan sonra, bu nedenin tedavisi yapılır. Örneğin, deliryumun nedeni olarak görülen bir infeksiyon tedavi edilerek deliryum geçirme olasılığı azaltılabilir.
İlaçlar: Deliryum tedavisinde kullanılan ilaçlar arasında antipsikotikler, antidepresanlar ve bazı anksiyolitikler sayılabilir. Bu ilaçlar deliryum belirtilerini azaltmak için kullanılır.
Bakım ve destek: Deliryum geçiren kişilere bakım ve destek verilmesi önemlidir. Örneğin, bu kişilere düzenli olarak yiyecek ve içecek verilmesi, uyku düzenlerinin korunması ve ilaçların zamanında alınması gibi önlemler alınabilir.
Eğitim: Deliryum geçiren kişilere ve ailelerine deliryum hakkında bilgi verilmesi.