Sarı nokta hastalığı, tıbbi adıyla makula dejenerasyonu, gözün merkezi bölgesindeki makula adı verilen kısmının zamanla hasar görmesi sonucu ortaya çıkan bir göz hastalığıdır. Makula, gözün retinada (arka iç tabakası) yer alan ve merkezi görüşün sağlandığı bölgesidir. Sarı nokta hastalığı, merkezi görüşün bozulmasına yol açabilir ve yaşlı nüfusta görme kaybının en sık nedenlerinden biridir.
Makula Dejenerasyonu Türleri Nelerdir?
Makula dejenerasyonu, genel olarak iki ana tipe ayrılır: kuru tip (atrofik tip) ve ıslak tip (neovasküler tip). Her iki tip de sarı nokta hastalığı olarak da bilinir ve merkezi görüşün bozulmasına neden olabilir. İşte bu iki tipin özellikleri:
Kuru Tip (Atrofik Tip) Makula Dejenerasyonu
• Bu tip makula hücrelerinin zaman içinde yavaşça hasar görmesi ve incelmesiyle karakterizedir.
• Makula bölgesindeki hücreler ve dokular arasında atrofi (dejenerasyon) meydana gelir.
• Kuru tip makula dejenerasyonu genellikle yavaş ilerler ve ilk aşamalarda semptomlara yol açmayabilir. Ancak zamanla merkezi görüşte bozulma ve bulanık görme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
• Özellikle sarı nokta bölgesinde küçük beyaz veya sarı lekeler (drusen) birikmesi tipiktir.
• Kuru tip makula dejenerasyonunun spesifik bir tedavisi yoktur, ancak beslenme, yaşam tarzı değişiklikleri ve vitamin takviyeleri gibi önlemlerle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir.
Islak Tip (Neovasküler Tip) Makula Dejenerasyonu:
• Bu tipde anormal yeni damarlar (neovaskülerizasyon) makula bölgesine büyür.
• Bu anormal damarlar sızabilir ve kan veya sıvı birikimine neden olabilir, bu da görüşün hızla bozulmasına yol açabilir.
• Islak tip makula dejenerasyonu, daha hızlı ilerleyebilir ve daha ciddi görme kaybına yol açabilir.
• Islak tip makula dejenerasyonunun tedavi edilebilir seçenekleri vardır. Anti-Vascular Endothelial Growth Factor (VEGF) ilaçları sıkça kullanılır. Bu ilaçlar anormal damar büyümesini inhibe eder ve sızıntıyı azaltarak görme kaybını yavaşlatır veya durdurur.
• Tedavi, zamanında teşhis edilmesi durumunda daha etkili olabilir.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Sarı nokta hastalığının gelişimi için çeşitli risk faktörleri bulunmaktadır. Bu risk faktörleri kişinin hastalığa yakalanma olasılığını artırabilir. İşte hastalığın gelişiminde etkili olan bazı risk faktörleri:
- • Yaş: Yaşlılık en önemli risk faktörüdür. 50 yaşından sonra risk artmaya başlar ve 65 yaş ve üzerindeki bireylerde daha yaygındır.
- • Genetik Faktörler: Aile geçmişi, sarı nokta hastalığının gelişiminde rol oynayabilir. Aile üyelerinde makula dejenerasyonu öyküsü olan kişilerde risk daha yüksek olabilir.
- • Aşırı Güneşe Maruz Kalma: Uzun süreli güneşe maruz kalma ve güneş ışınlarına aşırı derecede maruz kalma, gözlerde hasara neden olabilecek ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalma riskini artırabilir.
- • Beslenme: Düşük antioksidan içeren beslenme, riski artırabilir. Özellikle A, C ve E vitamini, çinko ve lutein gibi besin maddeleri göz sağlığı için önemlidir.
- • Yüksek Tansiyon ve Yüksek Kolesterol: Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol, damar sağlığını etkileyerek riski artırabilir.
• Cinsiyet: Kadınların erkeklere kıyasla sarı nokta hastalığına daha yatkın olduğuna dair bazı bulgular vardır.
Hastalığın Nedenleri Nelerdir?
Sarı nokta hastalığının nedeni, tam olarak anlaşılmış olmamakla birlikte, genetik faktörler, yaşlanma ve çevresel etmenlerin birleşimi sonucu ortaya çıkabileceği düşünülmektedir. İşte hastalığın olası nedenlerinden bazıları:
- • Yaşlanma: Yaşa bağlı makula dejenerasyonu, genellikle yaşlanma sürecinin bir sonucu olarak ortaya çıkar. İlerleyen yaşla birlikte gözün yapısı ve işlevi değişebilir, bu da makula bölgesinde hasara neden olabilir.
- • Genetik Faktörler: Aile öyküsü riski artırabilir. Belirli genlerin hastalığın gelişiminde rol oynayabileceği düşünülmektedir.
- • Gözün Maruz Kaldığı Hasar: Uzun süreli güneşe maruz kalma, ultraviyole (UV) ışınlarına maruz kalma veya göze zarar veren diğer çevresel etmenler katkıda bulunabilir.
- • Sigara İçme: Sigara içmek, gözlerdeki damarları daraltarak ve oksidatif stresi artırarak riski artırabilir.
- • Yüksek Tansiyon ve Yüksek Kolesterol: Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi damar sağlığını etkileyen faktörler, göz damarlarında da hasara yol açabilir ve makula dejenerasyonunu tetikleyebilir.
- • Oksidatif Stres: Serbest radikallerin hücrelere zarar verdiği oksidatif stres, makula hücrelerinin bozulmasına ve dejenerasyona yol açabilir.
- • İltihaplanma: Kronik sistemik iltihaplanma, göz sağlığını etkileyebilir.
- • Beslenme: Yetersiz beslenme veya düşük antioksidan alımı, göz sağlığına zarar verebilir.
- • Hormonal Faktörler: Hormonal değişiklikler, özellikle kadınlarda, makula dejenerasyonu riskini etkileyebilir.
• Diğer Sağlık Durumları: Diyabet, obezite ve kardiyovasküler hastalıklar gibi diğer sağlık sorunları, göz sağlığını etkileyebilir ve riski artırabilir.
Sarı Nokta Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Makula dejenerasyonu, genellikle yavaş ve ilerleyici bir şekilde gelişir. İlk başlarda belirgin semptomlar olmayabilir veya hafif olabilir. Ancak zaman içinde görme kaybı ve diğer görsel değişiklikler meydana gelebilir. İşte sarı nokta hastalığının yaygın belirtileri:
- • Merkezi Görüşte Bozulma: Dejenerasyonun en tipik belirtisi, merkezi görüşte bozulmadır. Kişi, yüzleri, yazıları veya detayları net bir şekilde görmekte zorluk yaşayabilir.
- • Bulanık Görme: Görüntülerin bulanık veya bozuk göründüğü, netlik kaybı yaşandığı hissedilebilir.
- • Bozulmuş Renk Algısı: Renklerin soluk veya solgun görünmesi veya renkler arasındaki farklılıkları ayırt etmede güçlük çekme.
- • Karanlık veya Boş Alanlar: Görüş alanında siyah veya boş noktaların oluşması, sanki bazı bölgeler görünmezmiş gibi algılanması.
- • Düz Çizgilerin Eğri Görünmesi: Düz hatlar veya kenarlar eğri veya dalgalı gibi görünebilir.
- • Metamorfoz (Distorsiyon): Doğru çizgilerin eğri veya bükük gibi görünmesi, nesnelerin normalden farklı şekillerde algılanması.
- • Kontrast Duyarlılığında Azalma: Zıt renkler arasındaki farkı ayırt etmede zorluk yaşanabilir.
• Işık Duyarlılığı: Parlak ışık veya yüksek kontrastlı ortamlarda rahatsızlık hissi.
Alınabilecek Tedbirler Nelerdir?
Sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) riskini azaltmak veya hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak için alınabilecek bazı tedbirler vardır. İşte göz sağlığınızı korumak için alabileceğiniz önlemler:
- • Düzenli Göz Muayeneleri: Düzenli olarak göz doktoruna giderek göz sağlığınızı kontrol ettirin. Erken teşhis, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir veya görme kaybını önleyebilir.
- • Sağlıklı Beslenme: Antioksidanlar, omega-3 yağ asitleri, A, C ve E vitaminleri gibi besin maddeleri göz sağlığı için önemlidir. Renkli sebzeler, meyveler, balık ve ceviz gibi yiyecekleri diyetinize ekleyin.
- • Sigara İçmeyi Bırakın: Sigara içmek, göz sağlığını olumsuz etkileyebilir ve makula dejenerasyonu riskini artırabilir. Sigara içmiyorsanız, içmeye başlamayın; içiyorsanız mümkün olan en kısa sürede bırakın.
- • Güneş Koruma: UV ışınlarına maruziyeti azaltmak için güneş gözlüğü takın ve geniş kenarlı şapkalar kullanın.
- • Kolesterol ve Tansiyon Kontrolü: Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol düzeyleri, göz sağlığını olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle düzenli olarak tansiyonunuzu ve kolesterol seviyelerinizi kontrol ettirin.
- • Diyabet Kontrolü: Diyabet, göz sağlığını olumsuz etkileyebilir. Diyabetiniz varsa, düzenli olarak kan şekeri seviyelerinizi kontrol ettirin ve doktorunuzun önerilerine uyun.
- • Mavi Işık Filtreleri: Bilgisayarlar, tabletler ve akıllı telefonlardan yayılan mavi ışığın göz sağlığını etkileyebileceği düşünülmektedir. Bu nedenle mavi ışık filtreli gözlükler veya ekran koruyucuları kullanabilirsiniz.
• Sağlıklı Yaşam Tarzı: Genel sağlığınıza dikkat etmek, düzenli uyumak, stresten kaçınmak ve düzenli göz muayenelerine gitmek, göz sağlığınızı koruma açısından önemlidir.
Sarı Nokta Hastalığı Tanısı Nasıl Konur?
Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) tanısı, genellikle bir göz doktoru veya retina uzmanı tarafından yapılan kapsamlı bir göz muayenesi ile konulur. Tanı süreci aşağıdaki adımları içerebilir:
- • Göz Muayenesi: Doktor, gözlerinizi muayene ederek genel göz sağlığınızı değerlendirir. Retina (gözün arkasındaki iç tabaka) ve makula bölgesini incelemek için özel bir mikroskop kullanabilir.
- • Görüntüleme Testleri: Retina doktoru, makula dejenerasyonunun varlığını ve tipini belirlemek için farklı görüntüleme testleri kullanabilir. Bu testler, gözün iç yapısını daha detaylı incelemeye yardımcı olabilir. Optik koherens tomografi (OCT) gibi görüntüleme yöntemleri sıkça kullanılır.
- • Amsler Izgara Testi: Bu test, kişinin merkezi görüşündeki bozulmaları veya değişiklikleri tespit etmeye yardımcı olur. Kişi, bir ızgara üzerindeki noktalara bakarak eğri veya deforme olup olmadığını belirler.
- • Renk Algısı Testleri: Renk algısı testleri, renkleri ayırt etme yeteneğinizi değerlendirmek için kullanılır. Sarı nokta hastalığı olan kişilerde renk algısı değişebilir.
- • Fluorescein Anjiografi: Bu test, özel bir boya (fluorescein) enjekte edilerek göz damarlarındaki sızıntıları veya anormallikleri incelemek için kullanılır.
• İngiliz Harf Tablosu (Snellen Tablosu) Testi: Görme keskinliğini değerlendirmek için kullanılan bu test, hastanın uzaktaki harfleri ne kadar net görebildiğini belirler.
Sarı Nokta Hastalığı Tedavisi Nasıl Gerçekleştirilir?
Sarı nokta hastalığının (makula dejenerasyonu) tedavisi, hastalığın tipine (kuru veya ıslak) ve hastanın durumuna bağlı olarak değişebilir. Tedavi, hastalığın ilerlemesini yavaşlatmayı, semptomları hafifletmeyi veya görme kaybını önlemeyi amaçlar. İşte sarı nokta hastalığının tedavi yöntemleri:
Kuru Tip (Atrofik Tip) Makula Dejenerasyonu Tedavisi
Kuru tip makula dejenerasyonunun spesifik bir tedavisi yoktur, ancak beslenme, yaşam tarzı değişiklikleri ve bazı vitamin takviyeleri ile hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir. Göz doktorunuz, A, C ve E vitaminleri, çinko ve lutein gibi besin maddeleri içeren takviyeler önerebilir.
Islak Tip (Neovasküler Tip) Makula Dejenerasyonu Tedavisi
Islak tip makula dejenerasyonu tedavi edilebilen bir türdür. En sık kullanılan tedavi yöntemleri:
• Anti-Vascular Endothelial Growth Factor (VEGF) İlaçları: Bu ilaçlar, anormal damar büyümesini inhibe ederek sızıntıyı azaltır. Göz içine enjekte edilirler ve genellikle birkaç haftada bir tekrarlanan tedavi seansları gerektirebilir.
• Fotodinamik Tedavi: Bu tedavi, anormal damarların zarar görmesi için özel bir ışık kullanır. Tedavi sırasında bir ilaç damarların hedeflenen bölgesine enjekte edilir ve ardından göze özel bir ışık uygulanır.
Yardımcı ve Destekleyici Tedaviler
• Görme Rehabilitasyonu: Görme kaybı yaşayan kişilere, günlük yaşamda daha iyi başa çıkmaları için yardımcı olmak amacıyla özel eğitim ve araçlar sunulabilir.
• Teleskopik Gözlükler: Bu tür gözlükler, merkezi görüş kaybı yaşayan kişilere yardımcı olabilir ve daha uzak nesneleri daha net görülmelerini sağlayabilir.