Omurga kırıkları, omurga kemiklerinin kısmen veya tamamen kırıldığı durumları ifade eder. Omurga, vücudu desteklemek, korumak ve hareket etmesini sağlamak amacıyla tasarlanmış bir kemik yapıdır. Omurga kırıkları, çeşitli nedenlerle meydana gelebilir, bunlar arasında düşmeler, trafik kazaları, spor yaralanmaları, osteoporoz gibi kemik erimesi durumları ve travmatik yaralanmalar bulunabilir.
Omurga kırıkları genellikle farklı düzeylerde ciddiyete sahip olabilir. Kırığın türü, yeri ve şiddeti, tedavi yaklaşımını belirlemekte önemlidir. Omurgadaki kırıklar, vertebraların farklı bölümlerinde meydana gelebilir. Örneğin, boyun (servikal), sırt (torasik) veya bel (lomber) omurga bölgelerinde kırıklar görülebilir.
Kırıklar, ağrı, hareket kısıtlılığı, omurilik yaralanmaları gibi ciddi sonuçlar doğurabilir. Tedavi genellikle kırığın tipine ve şiddetine bağlı olarak değişir. Hafif kırıklar için dinlenme, alçı veya ortez kullanımı gibi yöntemler uygulanabilirken, daha ciddi kırıklar cerrahi müdahale gerektirebilir.
Omurga Kırıkları Nasıl Oluşur? Nedenleri Nelerdir?
Omurga kırıkları, çeşitli travmatik olaylar veya tıbbi durumlar nedeniyle omurganın kemiklerinde meydana gelen kırıklardır. İşte omurga kırıklarının oluşma nedenlerinden bazıları:
- • Travmatik Yaralanmalar: En yaygın omurga kırığı nedeni travmatik yaralanmalardır. Trafik kazaları, düşmeler, spor yaralanmaları gibi etkileyici kuvvetler omurga kemiklerini kırabilir. Kaza sırasında omurgaya gelen darbe veya zorlama, kemiklerin kırılmasına neden olabilir.
- • Osteoporoz: Kemiklerin zayıflamasına ve kırılgan hale gelmesine neden olan bir durumdur. Özellikle yaşlanma sürecinde ve hormonal değişikliklerle birlikte kemik yoğunluğu azalabilir. Bu durum omurga kemiklerini de etkileyebilir ve hafif bir travma bile kırıklara yol açabilir.
- • Kanser: Bazı kanser türleri kemik metastazlarına neden olabilir. Bu, kanser hücrelerinin vücudun farklı bölgelerine yayılması sonucu gerçekleşir. Omurga kemikleri de bu metastazlardan etkilenebilir ve kırılabilir.
- • Enfeksiyonlar: Omurga kemiklerini etkileyen enfeksiyonlar, osteomiyelit adı verilen bir duruma yol açabilir. Bu enfeksiyonlar kemik dokusunu zayıflatarak kırıklara neden olabilir.
• Kötü Duruş ve Yaralanmalar: Uzun süreli kötü duruş, omurga üzerinde yetersiz ve dengesiz bir yük oluşturabilir, bu da zaman içinde kırılma riskini artırabilir. Ayrıca ağır yük kaldırma, yanlış pozisyonlarda oturma veya eğilme gibi durumlar da omurga yaralanmalarına neden olabilir.
• Genetik Faktörler: Bazı nadir genetik bozukluklar, kemiklerin doğru şekilde gelişmemesine veya güçlenmemesine neden olabilir. Bu durumlar da omurga kırıklarının riskini artırabilir.
Omurga ve Omurilik Anatomisi
Omurga ve omurilik insan vücudunun merkezi destekleyici yapılarından biridir ve sinir sisteminin önemli bir parçasıdır. İşte omurga ve omurilik anatomisi hakkında temel bilgiler:
Omurga (Vertebrae)
Omurga, insan vücudunun merkezi destekleyici yapılarından biridir ve 33 ayrı kemikten oluşur. Bu kemikler beş farklı bölgeye ayrılır:
- • Servikal Bölge (Boyun Bölgesi): En üstteki yedi omur kısmını oluşturur (C1'den C7'ye kadar). Başın ağırlığını taşır ve boyun hareketlerine izin verir.
- • Torasik Bölge (Sırt Bölgesi): Omuz hizasından altıncı kaburga çiftine kadar olan bölgedir (T1'den T12'ye kadar). Göğüs kafesini destekler.
- • Lomber Bölge (Bel Bölgesi): Torasik bölgenin altında yer alır ve beş omur içerir (L1'den L5'e kadar). Vücudun ağırlığını taşıyan bölgedir.
- • Sakral Bölge: Lomber bölgenin altında beş sakral omur (S1'den S5'e kadar) bulunur. Bu omurlar birleşerek sakrum adı verilen tek bir kemik oluşturur.
- • Koksigeal Bölge (Kuyruk Sokumu Bölgesi): Sakral bölgenin altında yer alır ve dört küçük koksigeal omur kısmını oluşturur.
Omurga kemiklerinin arasında diskler bulunur. Bu diskler, kemiklerin arasına yerleşmiş yastık benzeri yapılar olup şok emilimini sağlar ve omurganın hareketliliğine yardımcı olur.
Omurilik (Spinal Kord)
Omurilik, omurganın içinde yer alan ve merkezi sinir sisteminin bir bölümüdür. Beyin sapından başlar, omurga içinde aşağı doğru uzanır ve bel bölgesinin hemen altında sonlanır. Omurilik, vücuttaki çeşitli hareket ve duyu ile ilgili bilgileri ileten sinir liflerini içerir.
• Omurilik, beyin ile vücut arasında bilgi iletimini sağlar. Beyinden gelen komutları vücuda ileterek kasların çalışmasını sağlar ve vücuttan gelen duyusal bilgileri beyine ileterek algılama ve tepki verme süreçlerine katkıda bulunur.
Omurga ve omurilik, vücudun işleyişinin temelini oluşturan kritik yapılar olarak, hareket, denge ve iletişim gibi birçok önemli işlevi yerine getirirler.
Omurga Yaralanmaları Nelerdir?
Omurga yaralanmaları, omurga kemiklerinin, omurilik veya çevresindeki doku zarar gördüğü durumları ifade eder. Bu yaralanmalar çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir ve ciddiyetleri değişebilir. İşte omurga yaralanmalarının bazı türleri:
- • Omurilik Yaralanmaları: Omurilik, omurga içinde bulunan sinir dokusudur. Omurilik yaralanmaları, omurilik üzerine gelen darbeler veya baskı sonucu meydana gelir. Bu tür yaralanmalar, omuriliğin iletişim yeteneğini etkileyebilir ve vücutta felç gibi ciddi sonuçlara yol açabilir.
- • Omurilik Sıkışması: Omurilik, omurga içinde yer aldığından, omurga kırıkları veya fıtıklar gibi durumlar omuriliği sıkıştırabilir. Bu da omurilik yaralanmalarına ve sinir iletiminin bozulmasına neden olabilir.
- • Omurga Şişmeleri (Fıtıklar): Omurga disklerinin içerisindeki jelin dışarı çıkması sonucu omurga üzerinde baskıya neden olan durumlardır. Bu durum omurilik veya sinir köklerine baskı yapabilir, ağrı ve başka semptomlara yol açabilir.
• Omurga Enfeksiyonları: Bakteriyel veya viral enfeksiyonlar sonucu omurga kemikleri veya omuriliğin etkilendiği durumlardır. Bu tür enfeksiyonlar osteomiyelit veya spondilit gibi hastalıklara yol açabilir.
• Omurilik Tümörleri: Omurilik veya omurga bölgesindeki tümörler, omuriliğe veya sinirlere baskı yaparak yaralanmalara neden olabilir.
• Spinal Stenoz: Omurga kanalının daralması sonucu omuriliğe baskı yapar. Bu durum da sinirsel semptomlara ve rahatsızlığa yol açabilir.
Omurga Kırıkları Nerelerde Olur?
Omurga kırıkları omurganın farklı bölgelerinde meydana gelebilir. Omurga, boyun (servikal), sırt (torasik) ve bel (lomber) bölgeleri olmak üzere üç ana bölüme ayrılır. Her bir bölgenin farklı fonksiyonları ve anatomik özellikleri vardır, bu nedenle kırıkların yeri ve etkileri de farklılık gösterebilir. İşte omurga kırıklarının bu üç bölgede meydana gelebilecek yerler:
1. Servikal Bölge (Boyun Bölgesi)
Servikal bölge, omurganın en üstünde yer alır ve C1'den C7'ye kadar olan omurları içerir. Boyun omurları daha küçük ve daha hareketlidir. Bu bölgede meydana gelen kırıklar, boyunun hareketliliğini etkileyebilir ve omurilik yaralanmaları riskini taşıyabilir. C1 ve C2 omurları özellikle dikkate değerdir, çünkü başın desteklenmesi ve döndürülmesi için önemlidir.
2. Torasik Bölge (Sırt Bölgesi)
Torasik bölge, omuz hizasından altıncı kaburga çiftine kadar olan omurları içerir (T1'den T12'ye kadar). Göğüs kafesini destekleyen bu bölge, daha az hareketlidir ve daha sağlam bir yapıya sahiptir. Torasik bölgedeki kırıklar genellikle travmatik olaylar sonucu meydana gelir ve omuriliğe zarar verme riski daha düşüktür.
3. Lomber Bölge (Bel Bölgesi)
Lomber bölge, sırtın alt tarafında yer alır ve beş omur içerir (L1'den L5'e kadar). Vücudun ağırlığını taşıyan bölge olarak önemlidir. Lomber bölgedeki kırıklar, genellikle ağır yük kaldırma, düşme veya travmatik yaralanmalar sonucu meydana gelebilir.
Omurga Kırıklarından En Çok Kimler Etkilenir?
Omurga kırıkları her yaş grubundaki bireyi etkileyebilir, ancak belirli faktörler omurga kırığı riskini artırabilir. İşte omurga kırıklarından en çok etkilenen bazı gruplar:
- • Yaşlı Bireyler: Yaş ilerledikçe kemik yoğunluğu azalabilir ve kemikler daha kırılgan hale gelebilir. Bu nedenle osteoporozdan kaynaklanan omurga kırıkları yaşlı bireylerde daha sık görülebilir.
- • Kadınlar: Kadınlar, özellikle hamilelik ve menopoz sonrası dönemde hormonal değişiklikler nedeniyle kemik yoğunluğu kaybı riski altındadır. Bu da omurga kırıkları riskini artırabilir.
- • Osteoporoz Riski Olanlar: Osteoporoz gibi kemik erimesi durumu olan bireyler, kemiklerin zayıflaması nedeniyle omurga kırığı riski taşırlar.
- • Yüksek Riskli Sporcular: Yüksek riskli veya temaslı sporlarla uğraşan kişiler, spor yaralanmaları nedeniyle omurga kırığı riski taşıyabilirler.
• Kanser Hastaları: Bazı kanser türleri kemik metastazlarına neden olabilir ve riski artırabilir.
• Genetik Faktörler: Aile geçmişi veya genetik yatkınlık, omurga kırığı riskini etkileyebilir.
Omurga Kırıklarının Belirtileri Nelerdir?
Omurga kırıklarının belirtileri, kırığın türüne, yere ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak omurga kırıklarının bazı ortak belirtileri şunlar olabilir:
- • Şiddetli Ağrı: Kırık bölgesinde veya çevresinde şiddetli ağrı hissedebilirsiniz. Bu ağrı, hareket ettiğinizde veya basit aktiviteler yapmaya çalıştığınızda daha da artabilir.
- • Hareket Kısıtlılığı: Omurga kırığı olan kişiler genellikle normal hareketlerde kısıtlılık yaşarlar. Özellikle bükülme, eğilme veya dönme gibi hareketler ağrılı ve zor olabilir.
- • Omurga Düzleşmesi veya Eğriliği: Omurga kırıkları sonucu omurganın normal eğimi veya düzlemi bozulabilir. Bu, omurga kırığının ciddiyetine bağlı olarak farklılık gösterebilir.
- • Ağrıya Bağlı Solunum Güçlüğü: Göğüs veya sırt bölgesindeki omurga kırıkları, solunum güçlüğüne neden olabilir. Derin nefes almak veya öksürmek ağrılı olabilir.
- • Uyuşma ve Karıncalanma: Omurilik veya sinirlerin etkilendiği durumlarda uyuşma, karıncalanma veya zayıflık gibi semptomlar ortaya çıkabilir.
- • Felç veya Parapleji/Tetrapleji Belirtileri: Omurilik yaralanmaları sonucu felç olabilirsiniz. Bu durum, kırığın omuriliği nasıl etkilediğine bağlı olarak bacaklarda (parapleji) veya hem bacaklarda hem de kolların altında (tetrapleji) meydana gelebilir.
• Kaburga Ağrısı veya Göğüs Ağrısı: Torasik omurga kırıkları göğüs veya sırt bölgesinde ağrıya neden olabilir. Bu ağrı özellikle hareket ettikçe veya nefes aldığınızda artabilir.
• Bağırsak veya Mesane Kontrolü Kaybı: Omurilik yaralanmaları sonucu bağırsak veya mesane kontrolü kaybedebilirsiniz.
Omurga Kırıklarında Tanı Nasıl Konur?
Omurga kırıklarının doğru bir şekilde tanısı için çeşitli tıbbi görüntüleme ve fizik muayene yöntemleri kullanılır. İşte tanının konulmasında kullanılan yöntemler:
- • Fizik Muayene: Bir sağlık profesyoneli, hastanın semptomlarını değerlendirmek, hareket kısıtlılığını gözlemlemek ve omurga üzerinde hassasiyeti tespit etmek için fizik muayene yapar.
- • Radyografi (X-ray): Röntgen çekimleri, omurga kırıklarının teşhisinde ilk adımdır. X-ray görüntüleri omurga kemiklerini incelemeye ve kırıkları tespit etmeye yardımcı olabilir. Ancak bazı durumlarda daha ayrıntılı görüntüleme yöntemleri gerekebilir.
- • Bilgisayarlı Tomografi (CT): CT taramaları, omurga kemiklerinin daha ayrıntılı ve kesitsel görüntülerini sağlar. Özellikle karmaşık kırıkların ve omurilik yaralanmalarının daha iyi görüntülenmesinde yardımcı olur.
- • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): MR taramaları, omuriliği, omurilik zarlarını ve yumuşak dokuları görüntülemek için kullanılır. Omurilik yaralanmaları veya sinir hasarı tespiti için önemlidir.
• Kemik Sintigrafisi: Bu test, omurga kırıklarının tespitinde ve kanser metastazlarının saptanmasında kullanılabilir. Vücuda radyoaktif bir madde enjekte edilir ve bu maddeyi alınan görüntülerde izlemek için özel bir tarama yapılır.
• Nörolojik Muayene: Omurilik yaralanmalarını değerlendirmek için nörolojik muayene yapılabilir. Bu muayene, motor ve duyusal fonksiyonların incelenmesini içerir.
Omurga Kırıkları Kaç Şekilde Oluşabilir?
Omurga kırıkları farklı şekillerde oluşabilir, çünkü omurganın yapısı karmaşıktır ve farklı kuvvetlere maruz kalabilir. İşte omurga kırıklarının yaygın türlerinden bazıları:
- • Basit Kırık (Düz Kırık): Kemik, tek bir yüzey boyunca kırıldığında meydana gelir. Bu tür kırıklar genellikle düşme veya darbeye bağlı olarak oluşabilir.
- • Komplike Kırık: Kırık, diğer doku veya organlara zarar verdiğinde veya çevresindeki kan damarlarına veya sinirlere etki ettiğinde meydana gelir.
- • Yeşil Dalga Kırığı (Buckle Kırığı): Genellikle çocuklarda görülen bu kırık türünde kemik bükülür ve bir tarafı ezilir ancak diğer taraf kırılmaz.
- • Kompresyon Kırığı: Omurga kemikleri üzerine fazla baskı uygulandığında meydana gelir. Kemikler sıkışır ve sıkışan bölge düzleşir.
- • Patlama Kırığı: Genellikle travmatik olaylarda meydana gelir ve omuriliği çevreleyen kemiklerde patlama benzeri bir şekil değişikliği oluşur.
• Yarım Ay Kırığı (Chance Kırığı): Kemik, bir tarafından kısmen kırıldığında ve diğer tarafı büküldüğünde meydana gelir. Genellikle çocuklarda ve adolesanlarda görülür.
• Kompresyon-Kırmalı Kırık: Kırığın bir bölgesi basıncın etkisiyle kompresyon yaşarken diğer bölgesi kırılır. Bu tür kırıklar özellikle osteoporozlu bireylerde daha yaygındır.
• Çıkıntılı Kırık (Compound Kırık veya Açık Kırık): Kırık, deri yoluyla dışarıya açıldığında veya kemik dışarı çıkarsa meydana gelir. Bu tür kırıklar enfeksiyon riskini artırır.
• Kısmi Kırık (Incomplete Kırık): Kemik, kırık çizgisi boyunca tamamen kırılmaz. Kısmi kırıklar, çocuklarda daha sık görülebilir.
Omurga Kırıklarının Tedavisi Nasıldır?
Omurga kırıklarının tedavisi, kırığın türüne, yere, şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. Tedavi yöntemleri genellikle aşağıdaki faktörlere dayalı olarak belirlenir:
• Kırığın Tipi ve Şiddeti: Kırığın türüne ve şiddetine göre tedavi yaklaşımı belirlenir. Basit kırıklar genellikle immobilizasyon (sabitlenme) ve dinlenme ile tedavi edilebilirken, karmaşık kırıklar cerrahi müdahale gerektirebilir.
• Omurilik Yaralanması: Omurilik yaralanması durumunda, omuriliğin durumu ve hasarı göz önüne alınarak tedavi planı oluşturulur. Omuriliğe zarar veren kırıklar ciddi sonuçlara neden olabileceğinden, tedaviye özen gösterilir.
• Eşlik Eden Yaralanmalar: Omurga kırıklarına ek olarak diğer organ veya dokuların zarar gördüğü durumlar, tedavi planını etkileyebilir.
Omurga Kırıklarının Tedavi Yöntemleri
• Konservatif Tedavi: Hafif veya stabil kırıklar genellikle konservatif olarak tedavi edilebilir. Bu tedavi, kırığın immobilizasyonu (sabitlenmesi) anlamına gelir. Bu amaçla, özel bir boyunluk, sırtlık veya korse kullanılabilir. Bu yöntemle kemiklerin doğal iyileşme sürecine fırsat verilir.
• Cerrahi Müdahale: Karmaşık kırıklar, omurilik yaralanmaları veya stabil olmayan kırıklar cerrahi müdahale gerektirebilir. Cerrahi müdahalede kırık kemikler yerine getirilir, stabilize edilir ve bazen çivi, plaka, vida gibi implantlar kullanılarak sabitlenir.
• Rehabilitasyon: Omurga kırığı tedavisinin ardından rehabilitasyon önemlidir. Fizyoterapi ve rehabilitasyon programları, hareket kabiliyetini geri kazandırmaya, kas gücünü artırmaya ve günlük yaşam aktivitelerine dönüşü desteklemeye yardımcı olur.
Omurga Kırıklarında Cerrahi Yöntemler
Omurga kırıklarının tedavisinde cerrahi müdahale gerektiren durumlar, genellikle kırığın türüne, şiddetine, omuriliğin durumuna ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak belirlenir. İşte omurga kırıklarında kullanılan bazı cerrahi yöntemler:
Vertebroplasti ve Kifoplasti
Bu yöntemler özellikle omurga kemiklerinde çökme veya sıkışma meydana geldiğinde kullanılır. Bir iğne aracılığıyla kırık bölgeye özel bir madde enjekte edilir. Vertebroplastide bu madde kemik yapısını desteklerken, kifoplastide kırık bölgesine balon benzeri bir yapı sokularak çökme düzeltilir ve ardından madde enjekte edilir.
Değer Plakaları, Vidalar ve Çiviler
Stabil olmayan kırıkların tedavisinde, omurganın stabilizasyonunu sağlamak için değer plakaları, vidalar veya çiviler kullanılabilir. Bu implantlar, kemikleri doğru pozisyonda tutmaya yardımcı olur.
Laminektomi ve Dekompresyon Cerrahisi
Bu yöntemlerde omurga kemikleri üzerindeki baskıyı azaltmak için cerrahi müdahale yapılır. Omuriliği sıkıştıran disk veya doku parçaları çıkarılır, böylece omurilik üzerindeki baskı azalır.
Füzyon Cerrahisi
Bu yöntemde omurga kırığının tedavi edilmesinin yanı sıra, kemiklerin sabitlenmesi ve kaynaması (fizyolojik kaynama) sağlanır. Bu amaçla, omurga bölgesindeki kemiklerin birbirine kaynaması için implantlar kullanılır.
Transpediküler Vertebral Korpus Rekonstrüksiyonu (TVKR)
Bu yöntemde, omurganın arkasından girilerek, kırık bölgenin içine özel implantlar yerleştirilir ve omurga yapısının restore edilmesi amaçlanır.
Omurga Kırıkları Ne kadar Sürede Kaynar? İyileşme Süreci Nasıldır?
Omurga kırıklarının iyileşme süreci, kırığın türüne, şiddetine, tedavi yöntemine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak omurga kırıklarının iyileşme süreci aşağıdaki aşamaları içerebilir:
• İyileşme Başlangıcı (İlk Haftalar - İlk Aylar): Kırık bölgesindeki kemikler, doğal iyileşme sürecine girmeye başlar. Yeni kemik hücreleri oluşur ve kırık bölgesi iyileşir. Bu süreçte dokular arasında yara iyileşmesi ve inflamasyon (iltihap) olabilir.
• Kemik Kaynaması (İlk Aylar - 6 Ay): Kırık bölgesinde yeni kemik dokusu oluşmaya başlar. Bu dönemde kırığın tamamen kaynaması amaçlanır. İmmobilizasyon veya cerrahi implantlar sayesinde kemikler bir arada tutulur ve kaynamaları desteklenir.
• Rehabilitasyon ve Fizyoterapi (İlk Haftalardan İtibaren): Kırığın iyileşme süreci boyunca fizyoterapi ve rehabilitasyon önemlidir. Bu süreçte kas gücü kazanma, hareket kabiliyetini geri kazanma ve omurgayı desteklemeye yönelik egzersizler yapılır.
• Tam İyileşme (Birkaç Ay - Birkaç Yıl): Kemik kaynaması tamamlandığında ve kemik dokusu güçlendiğinde, kırık bölgesi tamamen iyileşir. Bu süreç kırığın türüne göre değişebilir.
Omurga Kırığı Olan Kişi Nasıl Yatmalı?
Omurga kırığı olan bir kişinin yatış pozisyonu, kırığın türüne, yere ve şiddetine bağlı olarak değişebilir. Ancak genel olarak, omurga kırığı olan kişilerin yatış pozisyonunu belirlemek için aşağıdaki faktörleri göz önünde bulundurmak önemlidir:
• Doktor Talimatları: Öncelikle, omurga kırığı olan kişinin doktorunun veya sağlık uzmanının önerilerine kesinlikle uymak önemlidir. Doktorunuz, hangi yatış pozisyonunun sizin durumunuz için en uygun olduğunu belirler.
• Kırığın Yeri ve Türü: Omurga kırığının yeri ve türü, yatış pozisyonunu etkileyebilir. Örneğin, boyun bölgesindeki kırıklar genellikle farklı bir yatış pozisyonu gerektirirken, bel bölgesindeki kırıklar için farklı bir yaklaşım gerekli olabilir.
• Immobilizasyon (Sabitlenme): Omurga kırığı olan kişinin kullandığı boyunluk, sırtlık veya korse gibi araçları, yatış pozisyonunu etkileyebilir. Bu araçların kullanımı doktorunuzun önerdiği şekilde olmalıdır.
• Konfor ve Destek: Yatış pozisyonu sırasında konfor ve destek sağlanması önemlidir. Rahatsızlık veya acıya neden olan pozisyonlar kaçınılmalıdır.
• Solunum ve Dolaşım: Yatış pozisyonu, solunum ve dolaşım sistemlerini en az etkileyecek şekilde tercih edilmelidir.