KOAH yani Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı hava yollarının daralması ile rahat ve sağlıklı bir şekilde nefes almayı engelleyen bir çeşit akciğer hastalığıdır. Günümüzde kesin bir tedavisi bulunmayan ve ilerleyici kronik bir hastalık olan KOAH hastalığının en büyük semptomları balgamlı öksürük ve nefes darlığı olarak görülmektedir.
KOAH hastalığının evrelerine göre farklı belirtiler şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu hastalıkta nefes darlığının hafif bir çabada bile olması hastalığının ilerleme kaydettiğini göstermektedir. Sigara tüketen insanlarda ortaya çıkan KOAH hastalığı, son dönemde tüm dünyayı etkisi altına alan Corona virüsü sebebi ile de dikkatleri yeniden üzerine çekmekte ve bu hastalığın ilerlemesine müsaade edilmemelidir.
KOAH hastalığı hakkında günümüzde yapılan araştırmalara göre 10 KOAH hastasından 9’unun hastalığını bilmediği ortadadır. KOAH, önemli bir halk sağlığı sorunu olmasına karşılık maalesef yeterince tanı konulamayan genellikle geç dönemde tanınan bir hastalık olarak bilinmektedir. T.C Sağlık Bakanlığının “Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet Etkinlik Projesi” kapsamında 2000 yılında yapılan bir araştırma raporu incelendiği zaman ilk 10 ölüm arasında 3. Sıralarda KOAH hastalığı gelmektedir.
KOAH hastalığı tedavisi konusunda geç kalınmasının sebebi şikâyetlerin önemsenmemesi ve doktorlara geç gidilmesidir.
KOAH Hastalığı Sebepleri Nelerdir?
Sigara başta olmak üzere diğer tütün ürünlerinin yanı sıra gelişen ve değişen çevresel etmenler ile birlikte dumanlı, tozlu ve hava kirliliği olan ortamlarda çalışmak zorunda kalma, zararlı olan kimyasal maddeler, ev içinde kalan hava kirliliği, sosyo-ekonomik düzey, yaş, cinsiyet, genetik faktörler, akciğer gelişimine ilişkin diğer problemler, kronik bronşit, solunum yolunda meydana gelen enfeksiyonları da KOAH için bir sebeptir.
Oldukça fazla ciddi bir sağlık sorunu olan KOAH hastalığında belirtilerin çok geç ortaya çıkmasından kaynaklı bazı hastalara zamanında erken tanı konulamamaktadır. Nefes darlığı, balgam ya da öksürüğün hafif seyrettiği evrelerde doktora başvurmayan hasta sayısının yüksek olmasından kaynaklı tanı oranı da oldukça düşük olmaktadır.
Ülkemizde yaklaşık 3 milyona yakın KOAH hastası olduğu tahmin edilir. Ülkemizdeki ölümlerde ise 4. Sayıda KOAH olmaktadır.
KOAH Hastalığının Tedavisi
KOAH hastalığı tedavisi için öncelikle erken bir tanı konulması önemlidir. KOAH hastalığının erken evrelerde tedavi edilmesi, hastalığın neden olacağı diğer rahatsızlıkların görülme ihtimalini en aza da indirmektedir. Ancak, KOAH da kesin bir tedavi şu anda olmamaktadır. Bundan dolayı uygulanan tedavi yöntemleri hastalığın daha ileri evrelere ulaşmasını engeller. Ayrıca hastanın yaşam standartlarını ve hayat kalitesini yükseltir.
Sigara tüketimi KOAH hastalarının tanı konulduktan sonra bırakması gereken ilk şeydir. Hastalığın tedavisinde en etkili olan şey sigara ve benzeri tütün tüketimlerine son vermektir. Aynı zamanda kirli, dumanlı ya da tozlu ortamlardan da uzak durmak, düzenli spor ve egzersiz yapmak da hastalığın belirtilerini büyük oranda azaltmada etkili olacaktır. Bunlara ek olarak nefes açıcı, balgam sökücü ve öksürük azaltıcı/ kesici ilaçlarda KOAH hastalığı tedavisinde kullanılmaktadır. Bu hastalığa yakalanan kişilerin rahat nefes alması için bazı ilaçların solunum yolu ile alınması da gerekebilir. Ancak, bu ilaçların etkisini göstermesi doğru tekniklerin uygulanması ile olmaktadır.
Kandaki oksijen seviyesinde azalma olan çok ağır derecedeki KOAH hastalığı tedavisi içinse mutlaka oksijen tedavisine başlanması gerekir. Solunum rehabilitasyonu, grip, zatürree aşıları, fizik tedavi, solunum destek cihazları ve cerrahi müdahale ise KOAH için başvurduğumuz diğer tedavi yöntemleridir.
KOAH Hastalığı Evreleri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
KOAH hastalığı evreleri nefes darlığının şiddetine göre farklı başlıklarda incelenmektedir. Buna göre uzman doktorlarımız tarafından dört farklı başlığa göre KOAH hastalığı;
- En hafif evre; genelde hastalığın tanısının en zor konulduğu dönemdir. Belirtiler ve semptomlar çok hafif olduğundan bu evrede hızlı yürüme, ağır işler yapma ya da merdiven çıkma esnasında hafif oranda nefes darlığı hissedilmektedir. Bu evrede eğer hastalığa teşhis konulduysa öncelikle tütün vb. Kullanımı durdurulmalı daha hafif tempolarla egzersiz yapma önerilmektedir.
- Orta evre; tıpkı hafif olan evredeki gibi kondisyon gerektiren hareketlerde nefes darlığı belirtisi görülebilir. Hastaların kendi durumlarına göre günlük işlerde bile sorun yaşayabilirler. Öksürük ve balgam şiddetinin arttığı bu evrede KOAH hastalarının akciğer enfeksiyonu veya soğuk algınlığı/nezle geçirmesi durumunda, bu tarz hastalıkların iyileşmesi diğer sağlıklı insanlara göre daha uzun sürmektedir.
- Ağır evre; bu hastalar günlük işleri yaparken bile nefes darlığı çekerler. Orta ve hafif evreye göre nefes darlığı genelde gece de görülmektedir. Uyku düzenini en olumsuz etkileyen evrelerden biridir.
- Çok ağır evre; kişi ayağa kalkmasa, hiçbir iş yapmasa bile nefes darlığı hisseder, işe gitme dışarı çıkma bu hastalar için çok çok zor olmaktadır. Evin içerisinde bile adım atarken zorlanırlar. Bu evrede hastaya oksijen desteği sağlanır.
KOAH Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
KOAH hastalığının en yaygın belirtileri arasında balgamlı bir öksürük ve nefes darlığı çekme görülebilir. Hafif evrede öksürük aralıklı iken ilerleyen dönemlerde öksürük gün boyu sürmekte ve her geçen günde artmaktadır. Bu hastalarda balgam koyu kıvamlı, yapışkan ya da gri ila beyaz renklerde olmaktadır. Balgam artışı KOAH belirtisi olarak sadece görülmez çünkü bronşit hastalarında da böyle bir durum söz konusudur. Erken olan evrede nefes darlığı ancak ağır çaba gerektiren aktivitelerde olduğundan KOAH hastaları genellikle şikâyet edecek şekilde rahatsız olmazlar yani bu durumun farkında olmazlar.
Orta evrede ise öksürük, balgam, nefes darlığı çok daha belirlidir. Hareket ederken çabuk yorulma, rahat nefes alamama ve halsizlik ile birleşen nefes darlığı sonucunda hastalar doktora gitme ihtiyacı duyarlar. Bu evrede KOAH hastalığı tanısı kesinlikle konmaktadır.
KOAH Hastalığı Son Evre Belirtileri
KOAH hastalığı son evresinde görülen diğer belirtileri ise diğer evrelere oranla daha fazla şiddetli olmaktadır. Bunun nedeni ise vücuttaki oksijen seviyesinde görülen ciddi azalmalar ile bazı ek belirtilerde hastada görülmektedir. Bu belirtileri şöyle sıralayabiliriz;
- Çarpıntı hissetme
- Şiddetli olan baş ağrısı çekme
- Aşırı derecede terleme
- Dudak, dil ve parmak uçlarında morarmaların başlaması
- Uykusuzluk
- Unutkanlık hissetme
- Asabiyet çekme
- Zayıflama belirtileri
- Kabızlık
- Cinsel ilişkiye girmede isteksizlik
- Karın bölgesinde şişlik
- Ellerde titreme ve uyuşma hissiyatı
- Boyun damarlarında belirginleşme
- Bacaklarda ödem oluşması
- Yüksek tansiyon ve kolesterol
- Kalp- damar hastalıkları
- Uyku apsesi adı verilen durum
- Diyabet
- Kemiklerde ve kaslarda erime
- Kansızlık
- Anksiyete
- Reflü
- Depresyon hali
- Akciğer kanseri başlangıcı
KOAH Hastalığı ve COVİD -19
Son 2 yıldır dünyayı çepe çevre saran COVID-19 ne yazık ki en çok KOAH hastalarını etkilemektedir. Özellikle sigara tüketen ve KOAH hastalığı teşhisi konulmuş kişilerin COVID-19 yakalanma ve komplikasyon geliştirerek ölüm riskini arttırma oranı diğer kişilere oranla daha yüksektir. Bu hastalığı taşıyan kimselerin daha da kötüleşmemesi için virüsten etkili bir şekilde korunması gerekmektedir. Pandemi sürecinde ilaçlarını düzenli kullanan, oksijen tedavilerini aksatmayan, sigara ve vb. tütün maddelerini kullanmayan, hiçbir kimyasal maddeye maruz kalmayan hastalar evde ya da steril bir ortamda temassız olarak yaşamlarını sürdürmelidir. Bu hastaların doktor kontrolleri aksatılmamalı, mümkün olduğunca hastaya temas eden kişilerin koruyucu kıyafet, maske ve dezenfektan kullanımı yapılmalıdır.
KOAH Hastalığının Tedavisine Ne İyi Gelir?
KOAH hastalığı tedavisi için öncelikle doktor kontrollerine geç olmadan gitmeli. Eğer KOAH tanısı konulduysa hangi evrede olduğunuza yönelik doktor bilgilendirmesine birebir uyulmalıdır. Hastalık ciddiye alınmalı, yapılması gereken her şey zamanında ve doğru dozlar ile yapılmalıdır. KOAH hastaları bu süreçte bazı şeylere dikkat ederek hem tedavi sürecini kısaltır, evrelerin artmasını engeller hem de hastalıktan bir an önce kurtulabilir. KOAH hastalarının uyması gereken ya da kendi başlarına alabilecek önlemler ise şöyledir;
- Düzenli bir egzersiz programı uygulamak, kasların güçlenmesi ve nefes darlığının azalmasını da sağlar. Ancak yapılacak olan egzersiz programı hastaya yoracak şekilde ağır olmamalıdır. Örneğin; haftanın 5 günü en az 20 dakikalık hafif tempolu yürüyüş sonrası 10 dakika basit egzersiz yapmak yeterli olmaktadır.
- Hava kirliliğinin çok yoğun olduğu mekânlardan mümkün olduğunca uzak durmak ve temiz havada kalmaya özen göstermek.
- Dumanlı, tozlu sigara içilen ortamlara hiç girmemek bu alanlarda bulunulsa bile sık sık dışarıya çıkmak.
- Az miktarda ancak sık sık yemek yemeye özen göstermek.
- Yiyeceklerin nefes borusuna kaçmaması için küçük lokmalar halinde oturarak yemek yemeye dikkat etmek.
- Genellikle sulu yemekleri tercih etmek, katı ve sindirilmesi zor yiyeceklerden uzak durmak, nefes darlığı yapacak bu yiyecekleri beslenme programlarından çıkarmak.
- Bol sıvı tüketimine özen göstermek.
- Özellikle sigara, tütün ve alkol tüketimini durdurmak.
- Gaz ve hazımsızlık yapacak her türlü yiyecek ve içecekten uzak durmak.
- Nefes almada güçlük çekiliyorsa nefes alma ve verme egzersizleri düzenli olarak yapmak.
- İdeal bir kiloda sabit olarak kalmaya özen göstermek, kilo almadan kaçınmak.
- Sonbahar aylarında grip aşısı yaptırılmalı. Virüslü ve hasta kişilerle temas da bulunmaktan kaçınılmalıdır.
- Enfeksiyona bağlı rahatsızlıkları bulunan kişilerden uzak durmak, onların eşyalarını kullanılmamalıdır.
- Rahat kıyafetler giyilmesi tercih edilmelidir.
- Merdiven çıkması gerektirecek yerlerde dinlenerek merdiven çıkılmalı varsa asansör gibi alanlar tercih edilmelidir.
- Mola kullanılarak çalışmalara devam edilmelidir.