Astım, bronşların daralması nedeniyle boğulma derecesinde gerçekleşen nefes darlığı hastalığıdır. Astım hastalığı kendisini genellikle nöbetlerle gösterir. Nöbetler, bronşlarda ansızın başlayan, geçici daralmalarına bağlı bir şekilde gerçekleşir. Bu husus özellikle hastalığa sahip kişinin soluk vermesi sırasında havanın geçişine büyük oranda engel olur. Böylece bronş daralmasına ilaveten bir salgılama bozukluğu da dahil olur. Her yaşta görülen ve dünyada 300 milyon kişiyi etkileyen astım hastalığı ülkemizde her 100 yetişkin bireyin 7'sinde her 100 çocuğun ise 15'inde görülen astıma kentlerde kırsal kesimlere oranla daha sık rastlanır. Yaşam kalitesini olumsuz olarak etkileyen bu hastalığın ne olduğu, hangi durumlarda meydana geldiği, nelere dikkat edilmesi gerektiği ve astım hastalığı tedavisi hakkında kapsamlı bilgi vermeyi amaçlayan yazımızı okuyarak astım hastalığı hakkında aklınıza takılan herhangi bir sorunun cevabını bulabilirsiniz.
Astım Nedir?
Astım, kişinin hava yollarının çevresel etkenlere karşı aşırı derecede duyarlı olması üzerine uzun süreli diğer bir ifadeyle kronik bir akciğer hastalığıdır. Hava yollarında ve hava yollarını oluşturan mukoza adı verilen zarda şişme meydana gelir. Bu şişme bazı zamanlarda hava akımını engelleyerek kişinin nefes almasını zorlaştırarak astım nöbeti adını verdiğimiz nöbeti geçirmesine sebep olur. Nöbetlerin daha kolay bir şekilde geçirilmesi için astım hastalığı tedavisi önem arz etmektedir.
Astım Hastalığına Ne Neden Olur?
Astım hastalığının nasıl oluştuğu uzmanlar tarafından kesin olarak bilinmemektedir. Genellikle ebeveynlerden kalan kalıtsal bir miras olarak bakılan bu hastalığa neden olabilecek tetikleyicileri bilinçlenmek adına vermemiz daha doğru olacaktır. Unutulmamalıdır ki bu tetikleyiciler, risk faktörleri kişiye ve çevreye göre değişkenlik göstermektedir.
Astım hastalığına sebep olan tetikleyiciler şu şekildedir:
Alerjenler
- Toz ve Toz Akarları
- Polenler (Otlar, yabani otlar ve ağaçlar)
- Hamamböcekleri
- Fareler
- Evcil Hayvanlar (Özellikle kedi, kuş ve köpek tüyleri)
Solunum Problemleri
- Burun Alerjileri
- Grip
- Viral Enfeksiyonlar (Soğuk algınlığı dahil)
- Sinüs Enfeksiyonları
İlaçlar
- NSAID’ler (Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar)
- Aspirin
Tahriş Edici Durumlar
- Hava Kirliliği
- Sigara Dumanı
- Kimyasallar
- Temizleyici, boya, cila, parfüm ve yemek pişirmeden kaynaklanan ağır kokular
- Barometrik basınç, sıcaklık, nem ve kuvvetli rüzgarlardan kaynaklı değişen hava
Diğer Tetikleyiciler
- Anne karnındayken bebeğin yetersiz beslenmesi ve düşük kiloda doğması
- Ailede astım hastalığının olması
- Çocukluktan itibaren ağır yolları rahatsızlığı geçirmek
- Özellikle soğuk havalarda egzersiz yapmak
- Gebelikte annenin sigara içmesi
- Solunumu etkileyecek bazı meslekler (Marangozluk, kaynakçılık, temizlik işçisi, veterinerlik vb.)
- Uyku Apnesi
- GERD (Gastroözofageal reflü)
- Kilo
- Depresyon
- Gülmek veya ağlamakla birlikte gelen güçlü duygular
Astım Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
Astım belirtileri kişiden kişiye farklılık gösterebilmektedir. Aşağıdaki belirtilerden yalnızca birini ya da birkaçını gösterebilirsiniz.
- Nefes almada güçlük çekme ya da nefes darlığı
- Öksürük
- Göğüste sıkışma ve ağrı
- Nefes alırken hırıltı ya da ıslık sesi çıkarma
- Nefes darlığı, öksürük veya hapşırmadan kaynaklı uyku problemi yaşanması
Astım Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Astım hastalığı tedavisi yapılabilmesi için öncelikle astım hastalığının teşhis edilmesi gerekir. Astım hastalığı belirtilerinden birini ya da birkaçını gösteriyorsanız ilk olarak bir sağlık kuruluşuna gitmeniz gerekir. Sağlık kuruluşunda sağlık uzmanınız ilk olarak sağlık geçmişiniz hakkında size sorular soracaktır. Daha sonra size fiziksel bir muayene yaparak ardından akciğer fonksiyonunu ölçmeye yarayan bir test ve gerekirse hastanın durumuna bakarak ek testler yapılacaktır. Astım hastalığı tedavisi için bir yol haritası oluşturan testlerden fiziksel test, solunum yolunda oluşan enfeksiyon ile akciğerde bulunan kronik rahatsızlıkların tespit edilmeye çalışılmasıdır. Hastaya sağlık geçmişi hakkında sorulan sorular da fiziksel test evresine dahildir. Daha sonrasında gelen akciğer fonksiyonunu ölçmek için spirometre ve peak flow adında iki farklı test yapılmaktadır. Spirometre testi bronşlarda ne kadar daralma olduğunu tespit eder. Bu test hastaya derin bir nefes alıp verdirerek yapılmaktadır. Böylece hastanın tek seferde ne kadar hava soluyabileceği tespit edilerek bronşlardaki daralma öğrenilir. Diğer bir test olan peak flow da ise peak flow metre cihazı ile yapılan bir testtir. Bu test ile hastanın havayı hangi zorlukla dışarıya verdiği ölçülür.
Astım hastalığı tedavisi haritası bu testlerden sonra oluşturulur. Eğer sağlık uzmanınız bu iki testi yeterli görmediyse ek testler de isteyebilir. Ek testler; cilt ve kan testi ile alerjinin sebebini belirlemeye yarayan alerji testi, x-ray ile bilgisayar üzerinden solunum sistemini gözlemeye yarayan görüntüleme testi, astım tetikleyicisi olarak bilinen metakolinin solunup solunmadığını belirleyen metakolin testi, hastanın nefesinde ne kadar nitrik oksit olduğunu belirlemek için yapılan nitrik oksit testi ve hava yollarının tıkanmasına sebep olan etmenlerin belirlenmesi üzerine yapılan proaktif testidir.
Astım Hastalığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kendinizde astım olduğunu düşünüyor ve astım hastalığı belirtileri göstererek bir sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda sağlık uzmanı gerekli tetkikleri yaparak astım hastalığı teşhisini koyduysa bir sonraki aşama astım hastalığı tedavisi oluşturmaktır. Astım hastalığı ömür boyu süren bir hastalık olduğundan kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Tedavi dediğimiz şey astım nöbetlerini denetlenebilir bir hale getirerek hastanın yaşam kalitesini yükseltmek ve olabildiğince az nöbet geçirmesini sağlamaktır. Bunun için hastanın astım ilaçlarını düzenli bir şekilde kullanması, hasta ve sağlık uzmanı tarafından astımın izlenmesi, astımı tetikleyecek faktörlerden uzak durulması, hastanın yazılı bir astım eylem planı edinmesi ve düzenli olarak doktor kontrollerine gitmesi gerekmektedir.
Astım hastalığı tedavisi üç şekilde yapılabilmektedir. Hangi tedavinin kullanılacağına hastanın durumuna göre sağlık uzmanı tarafından karar verilir. Bunlar: İlaç Tedavisi, Astım Kontrolü ve Bronş Termoplastisi'dir.
İlaç Tedavisi
Astım hastalığı tedavisi sürecinde astımı kontrol altına almayı sağlayan en uygun yöntem ilaç tedavisidir. İlaç tedavisi hastanın yaşına, gösterdiği belirtilere göre farklılık göstermektedir. İlaçların düzenli bir şekilde kullanılması hastada oluşan hava yollarındaki tahrişi yok etmektedir. Tedavide kullanılan ilaçlar soluk alma cihazları, astım kontrol ilaçları ve alerji ilaçları olmak üzere üçe ayrılır. Bunlar ilaçlar şu şekildedir: Koruyucu İlaçlar, Rahatlatıcı İlaçlar ve Belirtileri Denetleyici İlaçlar.
Koruyucu İlaçlar
Hastanın hava borularındaki hassasiyeti azaltarak sağlıklı bir birey olmasını sağlar. Astım spreyi olarak da bilinen bu ilaçlar genellikle Becloforte, Becotide, Flixotide, Intal, Intal Forte, Pulmicort, Qvar ve Tilade tablet olarak Singulair, kurtarıcı tablet veya şurup olarak da Prednisolone, Predmix, Redipred ve Prednisone'dir. Genellikle turuncu, beyaz, sarı veya kahverengi kutularda bulunan bu ilaçlar hastanın hava borularının iç yüzeyindeki kızarıklık ve şişliği azaltarak mukusu kurutur. Hastanın kendisini daha iyi hissetmesini sağlayan bu ilaçlar sağlık uzmanının öngördüğü şekilde ve miktarda kullanılmaktadır. Sağlık uzmanı tarafından önerilmediği sürece bu ilaçlar kesinlikle kullanılmamalıdır.
Rahatlatıcı İlaçlar
Astım belirtileri içerisinde bulunan hırıltılı soluma, nefes darlığı, öksürük ve göğüste sıkışma gibi belirtileri bir iki dakika içerisinde azaltmaya yarayan ilaçlardır. Astım spreyi olarak bilinen Asmol, Ventolin, Airomir, Bricanyl ve Epaq rahatlatıcı astım ilaçları hastanın hava borularının etrafındaki kasları gevşeterek hava borularının genişlemesini sağlar. Böylece hasta daha rahat nefes almaya başlar. İlaç kutusu mavi olan bu ilaçlar sağlık uzmanı tarafından verildiği takdirde hastanın daima yanında taşıması gereken ilaçlardır. Bu ilaçlar özellikle ilk yardım tedavisinde oldukça önemlidir. Rahatlatıcı ilaçlara ek olarak bir başka mavi kutulu olan Atrovent ilacı da bu hususta kullanılan farklı tür rahatlatıcı bir ilaçtır.
Denetleyici İlaçlar
Astım hastalığı tedavisi dahilinde kullanılan bir başka ilaç türü ise denetleyici ilaçlardır. Uzun süre ve etkili rahatlatıcılar olarak bilinen bu ilaçlar astım hastalığının ilk tedavisinde kullanılmayan ilaçlardır. Oxis, Serevent ve Foradile isimli bu ilaçlar normal solunumla içe çekilen kortikosteroidli koruyucu ilaçlarını kullandığı halde belirtilerinde bir düzelme görülmeyen hastaların kullandığı ilaçlardır.
Astım Kontrolü
Astım hastalığı tedavisi içerisinde olmazsa olmaz bir yöntem olan astım kontrolü hasta ile doktorun birlikte yürüttüğü bir tedavidir. Hastanın astım hastalığı durumuna göre sağlık uzmanı olan doktorun koruyucu, rahatlatıcı ve denetleyici ilaçlardan birini yazması üzerine dozunu hastalığın durumuna göre ayarlandığı bir süreçtir. Burada hastayı bu hastalığa tetikleyen etkenler yazılmalı ve geçirilen nöbetlerin listesi yapılmalıdır.
Bronş Termoplastisi
Bu yöntem her astım hastası ilaç kullanılan bir yöntem değildir. Verilen ilaçlar hasta üzerinde iyi bir gelişme göstermiyorsa bu tedaviyle birlikte akciğerde bulunan hava yolları bir elektron aracılığıyla ısıtılarak işlem gerçekleştirilir. Bu yöntemle hava yolları sıkıştırılarak hastanın nefes alması kolaylaştırılır.
Astım Hastalığına Ne İyi Gelir?
Astım hastalığı tedavisi ve astım hastalığının ne olduğuna dair bilgiler verdiğimiz bu yazımızda son olarak değinmek istediğimiz konu astım hastalığına neyin iyi geleceğidir. Pek çok tetikleyicisinin bulunduğu bu hastalıkta doktor kontrolleri ve verilen ilaçlar aksatılmamalıdır. Bunun yanı sıra sigara içmemeli, açık hava gezisi yaparken aşırıya kaçmamalı, alerjik bir astım hastalığınız bulunuyorsa ilkbahar dönemi gelmeden alerji ilaçlarını alarak polenlerden kendinizi korumalı, bulunduğunuz ortamları sık sık havalandırmalı ve belirlediğiniz tetikleyicilerden olabildiğince uzak durmalısınız.