Karotis (Şah Damarı) Ameliyatları
Şah damarının olduğu bölümde kabarıklık meydana gelerek, beyne giden kan akışı engellendiğinden dolayı bu bölgede pıhtı atması gibi problemler ortaya çıkabilir. Pıhtı atmasından dolayı felç ya da inme ortaya çıkar. Şah damarının içerisinde kabarık oluşmasına yol açan sebep aterosklerotik plaktan kaynaklı olmaktadır. Bu durumda karotis adı verilen şah damarın önünde bulunan aterosklerotik plağını kapsayacak şekilde bu bölümün çıkarılması ameliyatına da katoris endarterektomisi adı verilmektedir. Karotis endarterektomi adı verilen Karotis (şah damarı) ameliyatları, şah damarının daralması ile bu bölgeye kan akışının gitmemesi sonucu daralması sebebiyle ortaya çıkan felç veya inme gibi önemli sorunları engellemektedir. Günümüzde oldukça etkili bir tedavi yöntemi olarak uygulanmaktadır.
Karotis yani şah damarı insan vücudunda 2 tane bulunmaktadır. İki şah damar boynun her iki tarafında yer alır ve bu şahıs damarlar kalpten aldıkları oksijenli kanı taşırlar. Çene hizasında olan bu damarlar iki farklı ayrı damara ayrılmaktadır. Ayrıldıkları damarlar iç ve dış şah damarlarıdır. Dış şah damar, kafa ve yüz derisini beslemektedir. İç şah damar da doğrudan kafatasına giden ve beyni ilgilendiren damar olmaktadır. Şah damarda ortaya çıkan sorunlar genellikle yaşa bağıdır. Çünkü yaş faktörü ile birlikte kolesterol arttığı için kabartılar ortaya çıkmakta ve buna da plak adı verilmektedir. Kabartı şeklinde olan bu plak zaman içerisinde büyümeye başladıkça damarlarda sertleşme ortaya çıkar ve daralma meydana gelir. Bu durumda da damar sertliği, Şah damarında ortaya çıkar. Plak, yoğunluk olarak iç şah damara uzanacak şekilde ortaya çıkmaktadır. Bu bölgede meydana gelen plağın üstü zaman geçtikçe kan pıhtısı ile kaplanmaya başlamaktadır. Bu durum ilerlediğinde damar tamamen tıkanma tehlikesi ile karşı karşıya kalır ve beyne giden kan akımını da engellenmiş. Beyne giden kan akımının azalması sonucu da genellikle inme veya felç olmaktadır. Bununla birlikte, plaktaki kabartı daha çok büyüdüğü zaman plağın çatlamasına da yol açabilmektedir. Çatladıktan sonra plağın içinde bulunan parçaların da beyne gitme ihtimali olabilmektedir. Eğer buradaki parçalar beyne giderse beyinde bulunan damarların tıkanmasına ve bunun sonucunda konuşma bozuklukları, felç ve körlük gibi birtakım hastalıklara yol açabilir. Bu sebeple plağın patlayacak şekilde olması şah damar için daha büyük risk taşımaktadır.
Karotis (şah damarı) ameliyatları, Hastada felç riskini engellemek için plaklar üzerine yapılmaktadır. Oldukça yaygın bir şekilde yapılan damar ameliyatlarından birisidir. Şah damar ameliyatında dar olan plağın tam o bölgeden çıkarılması hedeflenmektedir.
Şah Damarı Tıkanıklığı Sebepleri
Beyne giden kanın azalmasına yol açan ve ateroskleroz oluşumunu artıran en önemli belli başlı sebepler;
- Hipertansiyon
- Şeker hastalığı
- Sigara kullanımı
- Obezite
- Hiperlipidemi
- Mellitus
- Yaş faktörü
- Uzun süre iş görmezlik
- Kolesterol düzeyinde yükseklik
- Sedan ter yaşam tarzı
- Ailede koroner arter hastalığı öyküsünün olması gibi risk faktörleridir.
Şah Damarı Tıkanıklığı Belirtileri Nelerdir?
Şah damarı belirtileri kendisini göstermeye başladığı zaman, şah damarında olan darlık belli bir seviyeye gelmiş olur. Geçici şekilde ortaya çıkan iskemik ataklarının belirtileri;
- Bilinç bulanıklığı
- Aniden ortaya çıkan baş dönmesi
- Denge kaybı, yürümede zorluk
- Bulanık görme, iki gözde ortaya çıkan görme bozukluğu
- Yüzün bir bölümünde ya da vücudun bir tarafında uyuşma, karıncalanma ve bacaklarda ya da kollarda zayıflık
- Ani ortaya çıkan görme kaybı
- Yutma zorluğu
- Koordinasyon eksikliği
- Aniden şiddetli bir şekilde ortaya çıkan baş ağrısı
- Hafızada ortaya çıkan sorunlar
Şah Damarı Ameliyatları Ne Zaman Yapılır?
Karotis (şah damarı) ameliyatları için yapılacağı zamanı belirlemek üzere bazı faktörler değerlendirilmektedir.
- Son 6 ay içerisinde hasta hafif derecede ya da orta derecede felç geçirmiş ise ve aynı zamanda şah damarında %50 ve 69 oranlarında bir darlık meydana geldiyse ameliyat olmalıdır.
- Hastanın şah damarında yüzde 80'den fazla bir darlık varsa fakat bir şikâyeti olmamışsa, felç geçirme riski olduğu için ameliyatı olmalıdır.
Eğer plaktaki darlık çok fazla ileri derecede ise hastada felç oluşturabilecek kadar darsa ve hastada geçici felç, konuşma bozukluğu ya da körlük gibi sorunlara yol açtıysa mutlaka şah damarı ameliyatı yapılması gerekmektedir. Bununla birlikte, Şah damar ameliyatları, eğer hastada yüksek riskli bir durum var ise yapılmaması önerilmektedir. Bununla birlikte, karotis (şah damarı) ameliyatları için yüksek riskli durumlar nelerdir?
- Hastanın yaşı ileri ileride ise ve ileri evrede bir kanser gibi ciddi hastalığı olan kişilerde yapılmamalı
- Boyunda bulunan şah damarları erişmenin tehlikeli ve güç olduğu durum duruma sahip olan hastalarda yapılmamalı
- Anevrizma gibi beyin damarlarında başka hastalıkların olduğu durumlarda şah damarı ameliyatı risk nedir ve yapılmaması gerekmektedir
Şah Damarı Ameliyatı Öncesi
Karotis (şah damarı) ameliyatları yapılmadan önce hastaya bir takım tetkik ve incelemeler yapılması gerekmektedir. Bu incelemelerin en önemlisi şah damarı renkli doppler ultrasonografisidir. Aynı zamanda manyetik rezonans anjiyografi de yapılmaktadır. Bunun yanı sora beyin anjiyosu yapılır. Pıhtı önleyici bazı ilaçlar hastaya verilir. Ameliyat öncesinde incelemeler yapılmalıdır. Çünkü ameliyat öncesinde hastanın kan basıncına dikkat edilmesi gerekmektedir. Kan basıncının yüksek olmaması önemlidir.
Şah Damarı Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Karotis (şah damarı) ameliyatları lokal anestezi ile yapılmaktadır. Yani şah damarı ameliyatında hastanın boynuna iğne yapılır. Bunun yanı sıra, Genel anestezi uygulanarak hasta tamamen uyutularak da yapılabilmektedir. Enfeksiyon riskini azaltmak için boyun bölgesi temizlenir ve boyun bölgesine 10-12 santimetre uzunluğunda bir kesi yapılır. Bu bölgede bulunan karotis damarları yani şah damarları olan bölge bulunmuş olur. Bu bölgede birçok sinir ve damar vardır. Bu yüzden oldukça dikkatli ve özenli bir şekilde bu ameliyatın yapılması gerekmektedir. Ameliyat esnasında kanın pıhtılaşmasını engellemek için heparin hastaya damar yolundan verilmektedir. Daha sonra şah damarının olduğu bölgede özel pensler kullanılarak geçici olarak bu bölge kapatılır, damarlar açılır ve darlığa sebep olan plak iç katmanı ile beraber damar duvarından ayrılarak çıkartılması işlemleri yapılır. Bazen ameliyat esnasında beynin kansız kaldığı durumlarla karşılaşılabilir. Eğer beynin kansız kaldığı bir durum söz konusu olursa bu durumda geçici olarak bir şant yerleştirilerek, beyine kan akışı sağlanıp ameliyata devam edilir. Plak alındıktan sonra damar üzerinde kullanılan pensler kaldırılır ve kan akımı tekrar sağlanmış olur. Karotis (şah damarı) ameliyatları yaklaşık olarak 1- 1,5 saat arası sürmektedir. Şah damarın kapalı kaldığı süre ise 20-30 dakika kadar olmaktadır.
Şah Damarı Ameliyatı Sonrası
Karotis (şah damarı) ameliyatları olan hasta, hastanede birkaç gün kalır ve takip edilir. Hastanede kaldığı sürece hasta takip edilerek kan basıncı, beyin fonksiyonları ve kesinin yapıldığı bölgede kanamasının olup olmadığı gibi durumlar değerlendirilir ve incelenir. Hastanın taburcu olduktan sonra, birkaç hafta süreyle araç kullanmaması ve aşırı spor yapmaması önerilmektedir. Eğer hasta taburcu olduktan sonra baş ağrısı yaşarsa, beyin fonksiyonlarında herhangi bir değişiklik ortaya çıkarsa ve boynunda bir şişlik olursa doktora başvurması önerilmektedir. Ameliyat sonrasında damarların tekrar daralması riskinin ortaya çıkması yüzde 6 oranında görülmektedir. Karotis (şah damarı) ameliyatları sonrasında tekrar şah damarı ile ilgili bir sorun ortaya çıkmaması için hastanın ideal olan kilosunu koruması, yağ ve kolesterol içeren yüksek gıdalar tüketmemesi gerekmektedir. Hasta beslenmesine dikkat etmelidir. Aynı zamanda düzenli spor yapması ve ilaçlarını da doktorun önerdiği şekilde kullanması tavsiye edilmektedir.
Şah Damarı Ameliyatının Komplikasyonları Nelerdir?
Karotis (şah damarı) ameliyatları sonucu karşılaşılabilecek olası yan etkiler;
- Şah damarı ameliyatı sırasında inme veya felç geçirme durumu olasılığı bulunmaktadır. Bu riski yaklaşık olarak yüzde 1-3 arasındadır.
- Boyunda yapılan ameliyat sebebiyle boyundaki sinirlerin zarar görmesi riski olabilmektedir. Boyundaki sinirlerin hasar görmesi ile birlikte yutma güçlüğü, ses kısıklığı ve dil hareketlerinde yavaşlık ortaya çıkabilmektedir. Bu şekilde ortaya çıkan yan etkiler geçici yan etkiler olmaktadır.
Ameliyat Riskini Artıran Başlıca Sebepler Nelerdir?
Karotis (şah damarı) ameliyatları için riski artıran belli başlı sebepler şunlardır;
- Şeker hastalığı
- Yüksek kan basıncı
- Hastanın daha önce felç geçirmiş olması
- Beyin damarlarında daha ileri derecelerde tıkanıklık veya darlık olması
Şah Damar Tıkanıklığında Balon ve Stent Tedavisi
Damar sertleşmesi sonucunda ortaya çıkan şah damarı tıkanıklığında, beyin damarlarında pıhtı, felç, inme gibi sorunlar ortaya çıkmaktadır. Şah damarı tıkanıklığının tedavisinde ve Karotis (şah damarı) ameliyatları kapsamında stent takılması ve balon kullanılması, son zamanlarda oldukça popüler bir yöntem olmuştur. Günümüzde şah damar tıkanıklığı yaşayan hastaların büyük bir çoğunluğuna balon ve sten tedavisi güvenli bir şekilde uygulanmaktadır. Ameliyatta stent ve balon takılması durumunda hastanın uzun dönem takip edilmesi önemli olmaktadır. Çünkü hastaya stent takıldıktan sonra, stendin bozulması, stendin hücre içinde tekrar ateroskleroz gelişimine yol açması gibi sorunlarla karşılaşılabilir. Bu yüzden hasta sıkı bir şekilde takip edilmelidir.