İmmünoterapi (Bağışıklık Tedavisi)

İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) bağışıklık sistemini harekete geçirerek kanserli hücrelerle savaşmasını sağlayan bir tedavi yöntemidir. Vücudumuzdaki bağışıklık sistemi sayesinde hastalıklara karşı daha güçlü bir yapıda olabilmekteyiz. Kanser tedavilerinde uygulanan geleneksel yöntemlere bir alternatif olarak son yıllarda immünoterapi adı verilen ilaçlar, kanser hastalığının kontrol edilmesinde etkili yardımlar sunmaktadır. İmmünoterapi aynı zamanda biyolojik bir tedavi türüdür. Beyaz kan hücreleri ya da alyuvarların yanı sıra lenf sisteminin doku ve organlarının birleşmesinden oluşan bağışıklık sisteminin harekete geçmesi ile tedavi olabilme şansı bulunmaktadır. Aslında immünoterapi uygulamaları 1800'lü yıllardan itibaren denenmiş olan uygulamalar arasında yer almaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi ile kanserli hücrelerin tanınmasının kolaylaşmasıyla immünoterapi daha çok uygulanmaya başlamıştır. Yapılan tedavilerin faydalı ve etkilerinin daha uzun süreli olduğu gözlenmiştir.

İmmünoretapi Nedir?

Kanser hücreleri vücudumuzdaki sağlıklı hücrelerden farklı yapıdadır. Bu farklılık sebebiyle vücudumuz kanserli hücrelerle savaşmaktadır. Kanser hücreleri bu durumda yapılarında farklılık oluşturarak bağışıklık sisteminin onları tanımasını engellemeye çalışır. Kanser hücreleri kendini gizleyebilme özelliğine sahiptir. Bunu içerdikleri protein aracılığıyla yapabilmektedirler. Ayrıca kanser hücrelerinin bir diğer özelliği de mutasyon geçirebilme özellikleridir. Bu özellikler sayesinde kanser hücreleri bağışıklık sistemi tarafından tanınmayabilir. Bu durum vücudun kendi bağışıklık sisteminin kanserli hücreyi yok etmesine engel olur. İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) sayesinde verilen ilaçlar ile vücudumuz kanserli hücreleri tanır ve onlarla savaşmaya başlar. Yani immünoterapi sayesinde bağışıklık sistemimiz harekete geçmektedir.

İmmünoterapinin Etki Gösterdiği Kanser Türleri

Her geçen yeni kanser türleri ile ilgili çalışmalar yapılarak tedavi uygulamalarına başlanmaktadır.

Günümüzde immünoterapinin etki gösterdiği kanser türleri arasında;

• Baş ve boyun kanserleri,
• Küçük hücre dışı akciğer kanseri,
• Üçlü negatif meme kanseri,
• Küçük hücreli akciğer kanseri,
• Bazı gastrointestinal kanser türlerinde yemek borusu, karaciğer ve mide kanserleri gibi kanserler,
• Cilt kanserleri melanom, yassı hücreli karsinom ve merkel hücreli karsinom gibi kanserler,
• Genitoüriner kanserler yer almaktadır.

 Böbrek ve mesane gibi birçok kanser türünde de immünoterapi (bağışıklık tedavisi) tedavi uygulamaları yapılmaktadır.

İmmünoterapi Ne Şekilde ve Ne Zaman Uygulanır?

İmmünoterapi aynı zamanda kontrol noktası inhibitörleri olarak adlandırılmaktadır. Uygulanma şekli kemoterapi gibi damardan (intravenöz) serum yoluyla verilir. Uygulama öncesinde herhangi bir hazırlık evresi bulunmamaktadır. Kemoterapide görülen saç dökülmesi immünoterapide görülmez. Fakat bağışıklık sistemini harekete geçiren ilaçlar bazı hastalarda bağırsak, böbrek, karaciğer, endokrin bezleri veya diğer organlarda sıkıntılara sebep olabilmektedir. En sık karşılaşılan yan etki hipotiroidi ve ishal olarak gözlenmiştir. İmmünoterapi uygulamaları kemoterapi ve radyoterapi ile birlikte veya tek başına olarak uygulanabilmektedir. İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) ilk geliştirildiğinde sadece metastatik yani yaygın evredeki kanser türlerinde kullanılırken şimdilerde erken evre kanser tedavisinde ve kemoterapi ile birlikte olarak kullanılmaktadır. Bu uygulamaların birarada yapılması sonucu kanser tedavilerinde uzun süreli iyileşme ve kontrol sağlanabilmektedir.

İmmünoterapi Uygulama Yöntemleri

İmmünoterapi kanser hastalarına uygulanırken farklı yöntemler tercih edilmektedir. Başlıca yöntemler aşağıda belirtilmiştir;

• Damar yoluyla (intravenöz) uygulama yöntemi: İmmünoterapi ilaçları kemoterapideki gibi damardan serum yoluyla verilmektedir. Bu uygulama yöntemi kemoterapiden daha rahat bir uygulama şeklidir. Damar yoluyla verilen immünoterapi ilaçları kanser hücrelerindeki reseptörlere bağlanır ve vücudun kanser hücreleriyle savaşı başlamış olur. Serum olarak verilen ajanların uygulanma süresi 2 ya da 3 haftada bir olarak belirlenmiştir.
• İntravezikal (Mesane içi) uygulama yöntemi: İmmünoterapi ilaçları direk olarak mesaneye verilerek uygulanan bir yöntemdir.
• Ağız yoluyla (oral) uygulama yöntemi: İmmünoterapi ilaçlarının hap ya da kapsül şeklinde yutulmasıyla uygulanan yöntemdir.
• Lokal yolla uygulama yöntemi: İmmünoterapi erken teşhis edilen bir cilt kanseri türü için uygulanması amacıyla krem tatbik edilerek yapılan tedavidir.

İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) doktorunuzun önerilerine ve hastalığınızın türüne göre seçilerek tedavi uygulamaları yapılmaktadır. Kemoterapi ve radyoterapi ile birlikte de uygulanabilen bir tedavi yöntemidir.

İmmünoterapi Çeşitleri Nedir?

Bağışıklık sisteminde yer alan NK hücreleri, T lenfositleri ve makrofajların harekete geçmesini sağlayan immünoterapi ile kişinin bağışıklık sistemi harekete geçirilirek tedavi olması sağlanmaktadır.

Bu yöntemlerden güncel olarak uygulananı aşadıda belirtilmiştir:

• Checkpoint inhibitörleri, yani kontrol noktası inhibitörleri ile yapılan uygulama çeşiti: Bu tedavi uygulaması ile kanser türlerinin tedavisinde oldukça başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Bu molekülerler, T hücrelerinin aktivasyonunu sağlamaktadır. Moleküler,  bağışıklık sisteminde yer alan doğal yapılı fren mekanizmasını inaktif etmektedir. Sonucunda da T hücreleri kanserli yapıları ayırt edebilmekte ve yok edilmelerini sağlayabilmektedir. Başka bir deyişle molekülerler bağışıklık sisteminin kanserli hücreye savaş açmasını engelleyen kontrol noktası proteinlerini bloke ederek etki göstermesini sağlamaktadır.

Eskiden uygulanan immünoterapi (bağışıklık tedavisi) yöntemleri ise aşağıda açıklamaları ile birlikte sıralanmıştır:

• Sitokinler yöntemi: Bağışıklık sistemi tarafından üretilmekte olan sitokinler bağışıklık sistemi hücrelerinin aktive edilmesinde çok önemli paya sahiptir. Sitokinle hücre yüzeyine tutunarak hücrelerin çoğalmasını sağlar. Kas, deri altı ya da damar içine uygulanan immünoterapi yönteminde sitokinler, inferlonlar ve interlökünler kullanılarak bağışıklık sisteminin desteklediği hücrelerin çoğalması sağlanır. Ve aynı zamanda tümörlerin beslendiği kan damarları oluşumlarının bozulması sağlanmış olur.
• T hücresi transferi yöntemi: Kişide bulunan kanserli T hücreleri alınarak labaratuarda çoğaltılır ve tekrar hastaya verilir. Bu yöntem sayesinde T hücrelerin kanserli hücreye yanıt vermesi sağlanmaktadır.
• İnterlökinler yöntemi: Vücut tarafından üretilen interlökinler hücreleri bağışıklık hücrelerinin daha hızlı ve çabuk olgunlaşmasına destek olur. Ayrıca kanserli hücrelere karşı kullanılan antikor miktarının artmasını sağlamaktadır.
• Monoklonal Antikorlar yöntemi: Bu protein türü kanser hücrelerinin işaretlenmesini ve bağışıklık sistemi tarafında kolayca tanınmasına sebep olur.Bazı kanser türlerinde monoklonal antikorlar radyoaktif maddelerle kaplanarak vücuda verilir ve bu sayede radyoterapi işlemi hedefe yönelik gerçekleşmiş olur. Bazen de kanser ilaçlarına monoklonal antikorlar yüklenir ve kanser ilaçlarının direkt olarak hücreye ulaşması sağlanmış olur.
• Adjuvanlar yöntemi: Adjuvanlar antikor üretimini tetikleyen sistem ajanı ve yardımcı madde olarak tanımlanırlar.
• İnterferonlar yöntemi: Vücudun kendisinin ürettiği interferonlar ile kanser hücrelerinin büyümesini yavaşlatmak amcıyla çoğalma mekanizmalarının bozulması sağlanmaktadır
• Virüsler yöntemi: Onkolotik olarak tanımlanan bazı virüsler vücuda enjekte edilmeleri suretiyle sağlıklı yapılarda zarar oluşturmadan kanserli alanları yok etmeyi başarmaktadır. Ayrıca ımmun sistemi de yönlendirebilen özellikleri de bulunmaktadır.

İmmünoterapi Yan Etkileri

İmmünoterapinin yan etkileri, bağışıklık sistemini genel olarak etkilediği için yok değildir. Ama kemoterapinin yan etkileriyle mukayese edildiğinde çok daha az olduğu bilinmektedir. İmmünoterapide görülen yan etkilerin tolere edilmesi çok daha kolaydır. Tedaviyi uygulayacak olan hekimin kontrolleri ve müdahaleleri sayesinde hastaların sorunsuz bir tedavi geçirmeleri sağlanmaktadır. İmmünoterapi tedavisi başlı başına bir yöntemdir ve başarı şansı belirli bir grup hastalarda umut verici orandadır. Bu sebepten konunun uzmanı hekimler tarafından uygulanması da ayrıca önemli olmaktadır.

İmmünoterapi Türkiye'de Uygulanabilir mi?

İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) 2018 yılından beri ülkemizde uygulanmakta olan bir tedavidir. İmmun kontrol noktası inhibitörleri ileri evre böbrek tümörü, hodgkin lenfoma ve metastatik malign melonom kanser türlerinde uygulanabilmektedir. İmmünoterapi yöntemleri kamuoyunda akıllı ilaç olarak bilinmektedir. Ve ilaç bedellerinin ödenmesi SGK tarafından tescillenmiştir. Bu tedavi yöntemi hastanede yatan hastalara karşılanmaktadır fakat evinde tedavi gören hastaların ilaç masrafları karşılanmamaktadır. Ayrıca SGK kapsamında yapılan ımmunoterapi tedavilerinde sadece metastaz yapan hastalara uygulanmaktadır. Erken evre hastaları kapsamamaktadır. Özel hastanelerdeki tedaviler daha farklı koşullarla yapılmaktadır. Ülkemizde uygulanan tedaivlerde kullanılan ilaçlar yurt dışından gelmektedir. Bu da maliyetleri etkilyen bir faktör olarak önümüze çıkmaktadır. Eğer ülkemizde immünoterapi ilaçlarının üretilmesi için gereken koşullar ve sistemler sağlanırsa bu tedaviye çok önemli katkılar sunacaktır. Ülkemizde immünoterapi ilaçlarının üretilmeye başlanması sağlandığında kanser hastalarının bu tedaviye ulaşmaları çok daha kolay olacaktır. Ayrıca bu durumda maliyetler de azalacağı için hem ülke ekonomisine hem de bireysel ekonomilere çok faydalı bir durum ortaya çıkacaktır.

İmmünoterapinin Geleceği

İmmünoterapi aktif olarak uygulansa da araştırmacılar tarafından bağışıklık sistemine yardımcı olacak farklı alternatiflerin olup olmadığı ya da hangi yöntemlerin birarada kullanılabileceği konusunda çalışmalar yapılmaya devam etmektedir. Bulunan her yeni sonuç yeni bir kanser türünün daha immünoterapi yöntemiyle tedavi edilmesine ışık tutmaktadır. Bağışıklık sistemiyle yakın ilişki içinde olan kanser türlerine immunojenik kanserler denir. Bunlardan en çok bilinenleri cilt kanseri malign melanom ve böbrek kanseridir. Ama son dönem çalışmaları sayesinde akciğer kanserinin de bu grupta incelenebileceği saptanmıştır. Özellikle küçük hücre dışı akciğer kanseri tedavisinde immünoterapi ile tedavi yapılmaktadır. 4. evre akciğer kanserinde yapılan uygulamalarda hastaların yaşam ömürlerinin uzaması konusunda veriler oluşturduğu açıklanmıştır.  Akciğer kanserlerinin tedavisi amacıyla uygulanan yöntemlerin raporları açıklandıkça hastaların tedavileri için şansları artmaktadır. Erken tanı yöntemleri ve tedavilerinin gelişmesiyle kanser hastalıklarının önüne geçilmesi için önemli adımlar atılması da sağlanmaktadır. İmmünoterapi (bağışıklık tedavisi) yöntemiyle ilgili uygulamaların devam etmesi ile alınan sonuçlar sayesinde farklı yöntemlerin birarada uygulanabileceği ve sonuçların başarılı olabileceği raporlanmıştır. Çalışmalar teknolojinin de verdiği gelişmeler sayesinde hız kesmeden devam etmektedir.